Ngjarjet shqiptare te 97 ne revisten letrare ceke

Në seksionin e prozës të numrit të fundit të kësaj të përjavshmeje vjen autori shqiptar Ylljet Aliçka me “Těžký rok”- Vit i vështirë. Në numrin e saj të fundit, e përjavshmja letrare çeke “TVAR” u ka dedikuar një hapësirë ngjarjeve të vitit ‘97 në Shqipëri, marrë si shkas nga botimi në këtë revistë i një tregimi të shkrimtarit Ylljet Aliçka, “Ndarja e rrogave në vitin ‘97”.

Një tregim i frymëzuar nga ngjarje reale të ndodhura në Shqipërinë e vitit 1997, pas krizës së shkaktuar nga humbja e parave në firmat e falimentuara piramidale, që sollën për pasojë revoltën popullore, bënë që revista letrare “TVAR”, një nga më të njohurat në Çeki të botonte në numrin e saj të fundit një speciale kushtuar pikërisht këtyre ngjarjeve.

Nxitësi qe tregimi i shkrimtarit Ylljet Aliçka “Ndarja e rrogave më ‘97”, përkthyer në çekisht nga Premysl Vins.

Frymëzimi nga ngjarjet reale në këtë tregim, ku autori përmes ironisë dhe satirës sjell realitetin tragjik të asaj periudhe të pranverës së vitit 1997, i kanë bërë kolegët çekë të gërmojnë më shumë.

Në seksionin e prozës të numrit të fundit të kësaj të përjavshmeje vjen autori shqiptar Ylljet Aliçka me “Těžký rok”- Vit i vështirë.

Në këtë tregim ai përshkruan ngjarje reale sesi punonjës të bankave për t’iu shpëtuar grabitjeve nga bandat e maskuara dhe të armatosura që ngrinin postblloqe në akse rrugore, detyroheshin të transportonin paratë e destinuara për rroga me arkivole. Një histori tragjikomike ku vihej në diskutim mbijetesa…

Histori, frymëzuar nga ngjarje reale

…..Njerëzit e Jugut dëshmuan se dinë të respektojnë vdekjen, pra arkivolin me rroga tej çdo synimi plaçkitës ose përfitimi të pandershëm. Në çdo qytet  ose qytezë që kalonin, burra të armatosur ose jo, hapnin rrugën plot nderim, ndërsa makinat që kryqëzoheshin me ta, ndaleshin për t’i bërë respektin xhenazes.

Të zgjuar herët dhe me emocionet e natyrshme të misionit të delikat, nëpunësit e bankës që shoqëronin arkivolin, rrinin në heshtje, pa ndonjë dëshirë të madhe për të biseduar me njëri-tjetrin..

Ndalesën e parë ua bënë pranë një stalle lopësh, ku njerëz të armatosur me sfurqe dhe granata dore e rrethuan makinën e funeralit nga të dyja anët.

-Çar kini brenda?- i pyeti një djalë jo më shumë se pesëmbëdhjetë vjeç, me sfurk në dorë.

-Si çfarë? Të vdekur, – tha llogaritari Behar.

– Atë e marrim vesh, po kush ka vdekur ?

– Xhaxhesha,- tha i  sigurt llogaritari dhe bëri një si ngrefosje koke.

– Ku do ta varrosni?

– Në Vlorë, amaneti i saj.

-Të rroni vetë, – tha ftohtë djali me sfurk.

– Me nder qofshi,- tha i pikëlluar llogaritari.

Pas kësaj prove të parë ata u bindën për efektshmërinë e variantit dhe të çliruar ndezën nga një cigare. Pas gjysmë ore rrugë heshtjen e prishi Behari:

-Si e ke shtyrë këto kohë, o Rasim, me një fjalë ç’të ka rënë në dorë këto ditët e rrëmujës?

– Unë thjesht, gjeta ca miell elbi dhe nja pesë tabakë kompensatë, që kishin mbetur në magazina prej kushedi sa kohësh. Po ti ?

– Unë…dy thasë me patate, ca mish konservash dhe dy ingranazhe çeliku.

Tjetri miratoi me kokë. Manushaqja, që nuk kishte hapur aspak gojë deri atë çast, u kujtua të pyeste :

-Për çfarë ingranazhesh e ke fjalën ?

-Ku ta di unë, dy ingranazhe të mëdhenj hekuri, – tha pafajësisht Rasimi, peshonin nga  100 kile secili.

– E ç’t’u deshën ato hekura? – këmbënguli Manushaqja.

– Si ç’i desha? Ato për një gjë hyjnë në punë. Pra një vlerë e kanë. Një shok më tha se janë ingranazhe vinçi të madh. Do vijë një ditë dhe do t’i shes.

Manushaqja tundi kokën me mosbesim.

Nga mesi i rrugës makina e funeralit u kryqëzua me dy tankse të mëdhenj rusë, të cilët respektuan procesionin dhe ndaluan për të kaluar makina e funeralit. Tanksi i parë ndaloi mu përpara makinës. Tanksi i dytë për pak sa nuk u përplas me të parin dhe ndaloi. Punonjësit e bankës panë të hapej kapaku i tanksit, nga ku nxori kokën një djalosh me flokë të kreshpëruar, veshur një T-shirt me Majkëll Xhekson. Djaloshi, me  pamje krenare, hodhi vështrimin rreth e rrotull, për të parë çfarë problemi kishte në rrugë.

– Mirëdita! – e përshëndeti llogaritari servil.

Djaloshi nuk denjoi të përshëndeste, por u fut brenda dhe me një manovër të trashë vuri tanksin në lëvizje zigzage, derisa mbërriti tanksin e parë.
–Zot, ç’nuk kanë rrëmbyer, – tha Behari. Prit kur të marrin tani dhe nëndetëset e avionët. Në të vërtetë thonë se pati shumë tentativa për të rrëmbyer dhe avionët ushtarakë, dhe jo pak u përpoqën t’i nisnin, por duket avioni qenka ku e ku me tankun o Rasim. Tanku, dhe po ra në kanal, s’pëson gjë, kurse avioni…avioni s’ka gjë nga poshtë… desha të them kur fluturon. Apo jo ?

-Ashtu është, – u përgjigj mendueshëm Behari.

I ndaluan përsëri në një qytet me një xhami të re mu në qendër.

Nëpër muret e qytetit shkruhej “Poshtë komunizmi!”

-Për ku shkoni ?- pyeti dikush me maskë në fytyrë.

– Në Vlorë.

– Do shpini a do merrni xhenaze ?

-Do shpiem, nuk e sheh? – Behari bëri me shenjë nga Manushaqja që qante kokulur.

– Si vdiq?

– Si trimat, – ia priti Rasimi hazërxhevap.

Përballë shikimit agresiv të djaloshit me maskë, ai e pa me vend të jepte sqarimin  lakonik :

– E vranë, zotëri.

– Kush e vrau ?

– Ata … – belbëzoi llogaritari.

– Kush ata ?

– Ata pra…këlyshët e Nanos

– Mirë, kaloni shpejt.

– Rroftë Berisha! – tha me druajtje llogaritari dhe ngriti dy gishtat lart.

Por shumë shpejt u detyruan të ndalonin përsëri pranë një kazerme, ku njerëzit prisnin të kalonin nën kontrollin e dhunshëm të njerëzve me kallashnikov.

Funeralit ia hapën rrugën deri në njëfarë vendi, por më tej nuk kishte më vend të kaloje, edhe sikur të doje.

– Na vjen keq, po s’kemi ç’bëjmë,- thoshin njerëzit.

– Po ç’ne, ju kuptojmë drejt… – u thoshte Rasimi.

– Me kë ka qenë i ndjeri?- pyeti një burrë i moshuar.

– Si me kë ka qenë ?

– Me Nanon apo me Berishën? – e ngriti zërin plaku.

Llogaritari bëri një si grimasë, sikur të thoshte: ç’thua, s’është vendi për të bërë të tilla pyetje..i vdekuri nuk pyetet.

-Mor dhe varret do ua shkulim malokëve të Berishës, – shtoi plakushi pa shumë dhëmbë në gojë.

-Ashtu vëlla, ashtu…- psherëtiu Behari pa ditur ç’thoshte.

-Po ti, – u kujtua plakushi,- ti me kë je ?

– Unë me….Nanon, me kë të jem tjetër.

– Hëm…mos gënjen ?- u hakërrua plaku.

– S’kam arsye…nuk e dua dhe pikë. Kë të duash… Berishën, që na vodhi paratë?

Makina u nis përsëri

-O Zot! – tha Behari me zë të ulët.- Këtu s’e merr vesh djalli të birin…cili fshat është me Berishën, cili me Nanon, cili me grekun a cili me Shqipërinë e madhe. Për dreq nuk dimë as ndonjë parullë ose sharje të kohës. Nga ato pra që thonë nëpër mitingje.

Manushaqja ngriti rëndë kokën dhe zvarrë-zvarrë u kujtua për diçka :

-Unë s’jam marrë kurrë me politikë, po sa herë që bëhen manifestime të mëdha në shesh dhe unë e kam dritaren hapur, më hyjnë pa dashje në kokë fjalët që thërrasin njerëzit në miting.

-Po hë de, aman, ato na thuaj, – pyeti Behari i tromaksur.

-Ç’të them unë e shkreta… tani s’më vijnë në mend të gjitha, diçka më kujtohet.. Ishte një diçka e tillë si :

O Fatos, o t’shtifsha n’dhé

Mù ke kali Skënderbé !

– Më duket si e gjatë, – tha me dyshim Behari, – le që kam përshtypjen se pjesa ku mund të pinte ujë kjo parullë kaloi, s’të kujtohet ndonjë me Berishë?