Komente (0)
Vdekja, kur ajo vjen, është një kapak që mbyll kazanin e rrëmujshëm të jetës, të aktivitetit të njeriut. Bile kur vjen pas një sëmundjeje të gjatë dhe të mundimshme, thonë se është një kapak floriri. Paradoksalisht, janë të gjallët që merren me këto histori kapakësh. Pasi të vdekurit jo vetëm që nuk flasin - për të na dhënë përshtypjet, por dhe në derexhenë e tyre të fundit, pak ju bën përshtypje në se kapaku është i artë, i gurtë apo i drunjtë. Të gjallët pra, që autorizohen të trazojnë çorbën e vjetër në kazanin tashmë të ftohtë, t’a nxjerrin në shitje nën etiketën « ekzemplare », ti venë këtij kazani kapakun apo të pengojnë të tjerë të gjallë që t’a hapin.. Të gjallët në rolin e të vdekurve komunikojnë me të gjallët. Asnjëherë e ndërsjellta dhe aq më pak e kundërta.
* * *
Të them të drejtën, nuk kisha më dëshirë të flisja as për të vdekurit as edhe për vdekjen. Mendoja se me shkrimin « Metafizikë e intolerancës » e kisha tejkaluar « normën » - aq më tepër kur ai vinte pas « Requiem për fjalën e dhënë ». Nuk e pata këtë ngasje, edhe pse një lajm i tillë si largimi për në botën tjetër të të amëshuarit Gazidede, të shtynte drejt saj. Derisa rashë në shkrimin e fundit të Agron Tufës « Gazidede, nëpunësi i përgjegjshëm dhe shkencëtari i pasionuar »
Ç’është e drejta, me këtë shkrim të Tufës, çdokujt - qoftë edhe PD-istit të djeshëm - i duhet një farë përpjekjeje për të përfytyruar Gazideden e asokohe në këtë kënd të ri ndriçimi që na propozohet. Jo për të amalgamuar shkencëtarin, besimtarin, babain dhe shefin e spiunëve në një të të vetëm. Pasi në ato kohë dhe në ato të mëpastajmet kemi parë një fizikan si kryeushtarak, një arkeolog si kryepolic, një arkitekt si Kryeministër dhe një mjek si Kryetar - që të gjithë (hiq kuranin) shkencëtarë të shquar dhe baballarë të devotë. Por për shkak të asaj dukurie fizike që quhet «qëndrueshmëri e imazhit në retinë» dhe që në një gjuhë më popullore «fotografim i figurës në sytë e brëndshëm». Troç, në sytë e njerëzve të rrugës, kryespiuni mbetet kryespiun, qoftë i Sigurimit famëkeq, i SHIK-ut famëmirë ose i SHISH-it të pafamë. Aq më tepër kur këta njerëz, dikur të zhveshur nga ekonomitë e tyre me ndihmën e Shtetit demokratik, ju është dashur të përleshen dhe të përgjaken me tanket dhe helikopterët e dërguar nga gjenerali Gazidede.
Edhe pse përkthyes i talentuar nga rusishtja dhe njohës i thellë i Brodskit, i Akhmatovës, i Pasternakut apo i Bulgakovit dhe i Nabokovit, Tufës i ka shpëtuar leximi i një libërthi të vogël – po rusisht – « Tregime mbi çekistët », që më ka rënë në dorë dikur në fëmijërinë time. Ndryshe ai do të kish evituar të na sillte episodin e fundit të shkrimit të tij, ku na përshkruan një Gazidede sa të vobekët aq edhe krenar që refuzon dhuratën modeste të ish-kolegut të tij. Në atë farë libri të larpërmendur, që lexoja me kureshtjen e fëmijës – në mungesë të një letërsie për të qenë – mes gjithë atyre çekistëve proletarë, pionierëve Pavlik që kallëzonin prindërit kulakë apo të tjerë qenër të lavdishëm kufiri, lartësohej figura e një farë Feliks Xherzhinski. Kalorësi i hekurt i revolucionit, kryespiun edhe ai, përkushtimi i të cilit ishte kthyer në asketizëm, kish mohuar origjinën e tij fisnike për t’i shërbyer idealit dhe në ditët më të zeza të luftës civile refuzonte me krenari të hante atë pataten e vetme që një nga kolegët e tij kish menduar t’i bënte dhuratë. Paralelizmi i situatave më shtyu të falemnderoja Tufën për shembullin e sjellë pasi, deri vonë, kisha menduar se ai libërth i vogël i atëhershëm s’ish gjë tjetër veçse një broshurë propagande komuniste nga ato më të rëndomtat.
* * *
Duke shkruar këto rradhë, nuk e di përse, më doli parasysh gjyshja ime e ndjerë. Ndoshta pasi bëhet fjalë për të vdekurit e sotëm dhe të djeshëm… Në mes të përleshjes së nipërve dhe mbesave, ajo ndërhynte për të sjellë paqen, e cila merrte formën e një shporte plot me fruta të pjekura. « Hani kajsitë dhe zerdelitë dhe na lini veshët rehat ». Veçse për të kuptuar se kush ishte kajsia apo zerdelia – që të dyja thuaj njësoj, duhej ndjekur këshilla e gjyshes, që linte oborrin duke thënë : « thelbi i kajsisë është i ëmbël, i zerdelisë i hidhur ». Dhe pasi shporta ish tashmë bosh, kërcisnin plloçat mbi ato bërthamat ende të lagura : « ja një kajsi.. kjo ish një zerdeli.. ». Dikush e përtypte, e gëlltiste dhe bekonte kajsinë, tjetri e përtypte, e pështynte dhe mallkonte zerdelinë. Një mënyrë e zgjuar kjo e gjyshes për të zgjatur paqen.. në kërkim të kujtimit të një fruti, ndërkohë gjurmë e çmaterializuar. Por cili prej nesh ish në gjendje të gjente lidhjen mes frutit tashmë të ngrënë dhe të tretur dhe thelbit të tij të ëmbël apo të hidhur ? Atëhere, kajsi apo zerdeli Zoti Tufa ?
(botuar në albanie-albanais)
