Zëri Amerikës dhe DW: – Liria e Shtypit/Në Shqipëri shënohet rritje e censurës shtetërore ndaj medias
Zëri Amerikës dhe DW: – Liria e Shtypit/Në Shqipëri shënohet rritje e censurës shtetërore ndaj medias
Nga DW
“Reporterë pa kufij” publikon renditjen e lirisë së shtypit. Organizata kërkon që të sigurohet qasja në informacionin e lirë e të pavarur, sidomos në kohë kritike. Në renditje Shqipëria zë vendin e 84, Kosova të 70-të.
Për listën aktuale të lirisë së shtypit për vitin 2020, organizata “Reporterë pa kufij”, ROG ka hulumtuar situatën në 180 vende të botës. Bazë për këtë janë pyetësorët si edhe shifrat për sulmet ndaj mediave e gazetarëve. Në krye të listës qëndron Norvegjia, e ndjekur nga Finlanda dhe Danimarka. Gjermania zë vendin e 11-të, me një përmirësim prej dy vendesh.
Në fund të renditjes së lirisë së shtypit qëndron Koreja e Veriut, para saj Turkmenistani. Eritrea dhe Kina zënë vendet e 178 dhe 177. Në renditjen e lirisë së shtypit vendet e Ballkanit zenë vendet e mesit. Shqipëria renditet e 84, kurse Kosova zë një vend më të mirë atë të 70-të. Po ashtu edhe Bosnja-Hercegovina renditet në një vend më të mirë se vendet e tjera të Ballkanit, atë të 58. Serbia zë evndin 93, Maqedonia e Veriut renditet e 92-a kurse Mali i Zi renditet më keq në vendin e 105-të. Kroacia zë vendin e 59.
Pandemia e Coronës në lupë
“Gjithnjë e më pa skrupuj diktaturat, regjimet populiste dhe autoritare përpiqen të shtypin informacionet e pavarur me çdo çmim”, kritikon organizata e gazetarëve dhe si “shembuj më të rëndësishëm për këtë” merr vende Kina, Arabia Saudite, Egjipti, shtete ku ka më shumë gazetarë të burgosur. Sidomos Kina përpiqet me shumë mjete të arrijë një “rend të ri botëror të medias”, shkruan ROG në raportin e lirisë së shtypit të publikuar për vitin 2020. Efektet e kontrollit total të lajmeve kineze në krizën e Coronës i ka ndjerë e gjithë bota, kritikon ROG.
Edhe në vende të tjera gjendja e lirisë së shtypit është keqësuar në muajt e fundit. “Pandemia e Coronës i bashkon tendencat represive në të gjithë botën si nën një lupë”, thotë zëdhënësja e bordit të organizatës “Reporterë pa kufi”, Katja Gloger. Megjithatë pyetësorët për renditjen botërore të lirisë së shtypit janë bërë para shpërthimit të pandemisë, kështu që rezultatet nuk janë pohime për gjendjen e shtypit momentalisht.
Luftimi i Fake-News përdoret si pretekst
“Reporterë pa kufi” tërheq vëmendjen në publikimin e fundit mbi lirinë e shtypit, se shumë vende e kufizojnë lirinë e shtypit nën preteksin e luftimit të “Fake Neës”. Si shembuj organizata përmend Singaporin dhe Beninin. Kurse në vende të tjera sii Rusia, India, Filipinet dhe Vietnami një ushtri e tërë “trollësh” (persona që nxisin provokime në internet)në këto vende janë në shërbim të qeverive dhe kryejnë desinformim të qëllimshëm për të diskredituar opinionin publik dhe njerëzit kritikë të mediave.
Në SHBA dhe Brazil presidentë të zgjedhur në mënyrë demokratike nxisin urrejtjen dhe dhunën. Dyshimi që populistët nxisin ndaj mediave tradicionale është shkarkuar në vitin 2019 në dhunë kundër reporterëve. Edhe në vende si Spanja, Italia, Greqia grupime nacionaliste e ekstremiste të djathta nuk tremben nga kërcënimet e drejpërdrejta.
Gjendja ashpërsohet edhe për shkak të rënies së kostos së reklamave dhe mundësisë së shpërndarjes në një kohë të rritjes së shpenzimit të prodhiit. Pasoja është-redaksi gjithnjë e më të vogla dhe një koncentrim gjithnjë e më i madh mediash, thekson “Reporterë pa kufi”. Kush do të sigurojë qasjen në informacionin e lirë e të pavarur, duhet sidomos në kohë kritike të angazhohet që gazetarët të investigojnë e të raportojnë në mënyrë të pavarur.
Zëri Amerikës: Rënie në Shqipëri, ngritje në Kosovë
Organizata “Gazetarët pa kufij” vlerëson se dekada e ardhshme do të jetë vendimtare për të ardhmen e gazetarisë, me pandeminë e Covid-19-tës e cila vë në pah dhe përforcon shumë kriza që kërcënojnë të drejtën për informacione të raportuara lirshëm, të pavarura, të larmishme dhe të besueshme.
Këto paralajmërime u bënë në raportin e publikuar të martën mbi treguesit e lirisë së medies që vlerëson gjendjen e medieve në 180 vende të botës.
Raporti thekson se dhjetë vitet e ardhshme do të jenë thelbësore për lirinë e shtypit për shkak të krizave që prekin të ardhmen e gazetarisë: kriza gjeopolitike (për shkak të agresivitetit të regjimeve autoritare); kriza teknologjike (për shkak të mungesës së garancive demokratike); kriza demokratike (për shkak të polarizimit dhe politikave shtypëse); kriza e besimit (për shkak të dyshimit dhe madje edhe urrejtjes ndaj medieve); dhe kriza ekonomike (gazetari e varfër cilësore).
Shqipëria
Shqipëria radhitet në vendin e 84-të në raportin e sivjetmë, dy vende më poshtë nga një vit më parë.
Në raport thuhet në vitin 2019, qeveria shtoi përpjekjet për të kontrolluar medien me arsyetimin e luftimit të lajmeve të rreme. Në dhjetor, shumica qeverisëse votoi në parlament një paketë “anti-shpifje” që shtrëngon rregullimin e medieve në internet.
“Duke kufizuar lirinë e shprehjes, informacionit dhe shtypit si dhe duke qenë në kundërshtim me praktikat më të mira ndërkombëtare, ligjet rrezikojnë të rrisin censurën dhe t’i bëjnë gazetarët më të brishtë përballë trysnisë së qeverisë”, thuhet në raport, duke theksuar se “megjithëse president i vendit ka vënë veto ndaj tyre, ligjet janë përsëri në parlament”.
Nga mesi i marsit, ligjet duket se janë vënë në pritje pas kritikave nga shtatë organizata për lirinë e shtypit, përfshirë Gazetarët pa Kufij dhe vizitën e Presidentit të Parlamentit Evropian në Shqipëri.
Ligjet, thuhet në raport, do të përkeqësojnë më tej situatën e lirisë së shtypit në një vend ku qeveria rregullisht kufizon qasjen e gazetarëve në informacione zyrtare dhe kontrollon tregun televiziv përmes licencave të transmetimit.
Viti 2019, thuhet në raport, shënoi gjithashtu abuzimin e një situate të krizës për frenimin e lirisë së shtypit. Në kohën e tërmetit shkatërrues, dy gazetarë dhe një aktivist u arrestuan për përhapjen e “lajmeve të rreme” dhe “shkaktimit të panikut”, ndërsa disa media online kritike për veprimet e qeverisë u mbyllën nga organet qeveritare.
Ndërkaq me shpërthimin e krizës së koronavirusit në mars të vitit 2020, kryeministri Edi Rama u bëri thirrje qytetarëve që të mbrohen, ndër të tjera, nga mediet. Sulmet fizike dhe rastet e shpifjeve të ngritura gjithnjë e më shumë nga zyrtarët kundër gazetarëve vazhdojnë të nxisin klimën e pasigurisë dhe frikësimit.
Kjo, thuhet në raport, në kombinim me gjuhën denigruese të politikanëve – i shndërron gazetarët ne shënjestra të mundshme sulmesh. Ndërkohë, autoritetet e vendit që synon anëtarësimin në Bashkimin Evropian, nuk arrijnë të zgjidhin dhe sanksionojnë raste të ndryshme të sulmeve fizike dhe kërcënimeve serioze kundër gazetarëve, theksohet në raport.
Kosova
Kosova radhitet në vendin e 70-të, në treguesin e vitit 2020 për lirinë e shtypit në botë. Ajo qëndron pesë vende më lart sesa vitin e kaluar, duke lënë prapa Shqipërinë që radhitet në vendin e 84-të, Maqedoninë e Veriut në vendin 92-të, Serbinë në vendin e 93të dhe Malin e Zi që është në vendin 105.
Megjithatë, sipas të dhënave të këtij raporti media në Kosovë mbetet e ndarë në vija etnike. “Qasja në informacion shpesh është e kufizuar në një grup etnik ose politik, shumica e medieve raportojnë kryesisht për çështje që kanë të bëjnë me kombësinë e tyre”, thuhet në raport.
Por, disa nga shqetësimet e përbashkëta sipas raportit janë sulmet fizike dhe verbale ndaj gazetarëve, sulmet në internet ndaj medieve si dhe mungesa e transparencës së pronësisë së medieve.
“Shumë media në Kosovë nuk janë financiarisht të qëndrueshme, gjë që i bën të brishta ndaj ndikimit politik dhe shpesh çon në vetë-censurim. Shumë media të pakicave janë në prag të zhdukjes, duke mbijetuar kryesisht nga donacionet e huaja”, thuhet më tutje në raport.
Reporterët pa kufij tërheqin vëmendjen te fati i panjohur i gazetarëve, përfshirë ata që u zhdukën ose u rrëmbyen gjatë vitit 1999 në Kosovë.
Sipas raporti Norvegjia është në vendin e parë me shkallën e lirisë së medies e pasuar nga Finlanda dhe Danimarka.
E fundit në listë është Koreja e Veriut.
Koha e Jone