“Tani që po vdes ëndërroj vetëm një kryq te koka/ dhe të harrohem, se nuk dua që edhe pas vdekjes/ të më ndjekë mallkimi i artit/ Mos e pastë njeri këtë fat! Por kur të vdes portreti im ka për t’u shfaqur nëpër gjethe/ se unë kam pasur miqësi me çdo dru/Në stinën ku bien gjethet/ do të bien edhe sytë e mi/ Tani e tutje shirat do jenë lotët e mi/ Mos e pastë njeri këtë fat…”
Në shkurtin e vitit 2006 teksa e ndiente se një rrugë e gjatë po shfaqej para tij, dhe asnjë dritë nuk mund ta kthente pas… në dhomën ku ndante jetën në vetmi Frederik Reshpja hidhte këto vargje si një “Testament”. Vetëm 66 vjeç me jetën e një bohemi, Reshpja do të largohej përgjithmonë nga jeta duke lënë pas vargjet. Kur ishte gjallë, pak ishin ata që besuan në gjenialitetin e tij. Midis poetit dhe njeriut, ky i fundit shfaqej i lodhur dhe shpesh pesimist mbi raportet e tij me mbijetesën. Më lehtë komunikonte me natyrën, shiun që binte ngadalë mbi Gjuhadol mbrëmjeve, hënën që shfaqej mbi çatinë e shtëpisë së vjetër, se me njerëzit. Me ta gjuha e zemrës shpesh i sillte probleme. Që adoleshent kontakti me librat do të hapte një tjetër horizont tek ai. Reshpja do të zbulonte magjinë e vargjeve, duke shkruar në ato blloqe që sot kanë marrë një ngjyrë të purpurt të kohës, në një kënd të bufesë që vëllai i tij i ndjerë Gjovalin i ruante me kujdes deri një vit më parë, para se të mbyllte sytë. “Janë librat e Frederikut”, shprehej ai teksa ishte ngritur nga ai shtrati i thjeshtë ku rrinte për shkak të sëmundjes, për të na pritur.
“Frederiku rrinte një kat më lart”, thoshte Gjovalini. Duhet të ngjisje shkallët për të shkuar në dhomën ku nuk banonte njeri prej vitesh. Gjithçka tjetër kishte zbritur poshtë, aty ku Gjovalini mjek me profesion luftonte çdo ditë me sëmundjen. Kishte ruajtur gjithçka nga i vëllai. Kapelat deri te kollaret e tij. Fletë dorëshkrimesh që s’kishte mundur t’i transkriptonte për shkak të shkrimit disi të vështirë, copëza kujtimesh të mbyllura me çelës në një dollap të vjetër dhomash. “Kur të bëhem më mirë do të merrem me to”, shprehej Gjovalini, i cili besonte se një ditë, kur të mund të dilte nga ajo shtëpi, do të bënte çmos të transkriptonte pjesën tjetër të vargjeve apo kujtimeve të të vëllait. Por koha nuk ishte në anën e tij, ashtu siç nuk qe asnjëherë dhe në anën e të vëllait. Ai mbylli sytë ashtu i vetëm në atë dhomë, duke vështruar lart një portret të të vëllait. Me një cigare që nuk e hiqte nga dora, Frederiku kishte vendosur dorën në kapele duke buzëqeshur.
Kjo ishte forca e Gjovalinit, kjo foto. Por, dhe kjo e pafuqishme për t’ia ndalur udhën për të cilën ishte nisur, aty ku në një cep e priste i vëllai. 13 vjet më i vogël se Frederiku, Gjovalini i kujtonte si në mjegull kohët e trishta për të dhe familjen, siç ishte arrestimi i Reshpjes. Ajo periudhë duket sikur i ndau përgjithmonë vëllezërit, duke u rritur me njëri-tjetrin vetëm përmes kujtimeve. Pas vdekjes ai do ta njihte më mirë të vëllain, përmes vargjeve që kishte lënë pas. Po çfarë bëhet tani me dorëshkrimet e mbetura pas nga Reshpja? A ka trokitur kush nga shteti në atë shtëpi të vjetër për t’i marrë ato pak gjëra të mbetura nga bohemi i letërsisë shqipe, poeti i vargjeve të ndjera dhe fatalitetit? Apo të tjerë familjarë, a njerëz të rastësishëm do të kenë tashmë në dorë këtë arkiv të Reshpjes, që dikur do të ketë po aq rëndësi sa kanë vargjet e tij në historinë e letërsisë sonë. Vetëm pak ditë më parë, më 17 shkurt, Reshpja kishte 8-vjetorin e ndarjes nga jeta. Një ditë është pak për të kujtuar kontributin e tij në letërsinë shqipe. Një kontribut që ai e dha ashtu natyrshëm, si një ëndërrimtar që beson deri në fund se s’mund të ketë shpëtim prej ëndrrave vetëm duke i ndjekur ato. Këtë gjë bëri Reshpja.
Nuk i la ëndrrat dhe vargjet as kur në vitin 1968 vetëm një vit pasi kishte botuar përmbledhjen e parë me poezi “Rapsodi shqiptare” e arrestuan. As kur në vitin 1975 veprat e tij u hoqën nga qarkullimi. Poezinë e parë ia kushtoi së ëmës, Files, ashtu siç e quanin djemtë. “Ecën ngadalë nëpër dhomë/ Nganjëherë më pyet për librat që po shkruaj/ por s’më ka pyetur kurrë pse s’kam shkruar gjë për të/ Se nëna di: Fjalën e parë në këtë botë ia kam thënë asaj/ Dhe fjalën e fundit në këtë botë asaj do t’ia them….”shkruante ai në një tjetër poezi për nënën. Gjatë gjithë jetës ai i shkroi asaj, dhe atëherë kur ajo nuk ishte më në atë oborrin e vogël të shtëpisë së mbushur me pemë. Për atë që priste me ankth që i biri të kthehej sërish në shtëpi dhe ndihej e qetë kur drita në dhomën e tij ishte ndezur deri pas mesnate. Në ecjakjet e vazhdueshme nga burgu në liri, Reshpja vazhdoi të shkruante. Në copëza letrash, apo dhe dërrasa ç’të gjente. Kjo ishte ajo që donte më shumë, ajo që i jepte një tjetër kuptim krejt ndryshe ekzistencës së tij. Pati një kohë të lumtur pas viteve ’90 në jetën e Reshpjes. Por një kohë që zgjati vetëm sa disa vargje ashtu si në poezitë e tij.
“Të shkruaj poezi të vërtetë, me thelb të mirë, që t’u jap mundësi fëmijëve tanë të thonë pas 50 vitesh: “Edhe ne kemi pasur poetë”. Edhe ne sot mund të mburremi me “Milosaon”, por jo me ndonjë vepër tjetër me poezi”, shprehej poeti në një intervistë disa vite para vdekjes. Dhe Reshpja mundi të krijonte “Milosaon” e tij. Atë që do të lexohet në çdo kohë dhe do të japë të njëjtën ndjesi që ta jep veç poezia e tij. Ca rreshta nuk mjaftojnë për të shkruar për Reshpjan, këtë bohem të shekullit XXI, që koha do t’ia japë dikur piedestalin e munguar.
