27 Dhjetor 2025

Shumë përpara se të shkruheshin numrat apo të gdhendeshin ekuacione në pllaka balte, komunitetet e hershme bujqësore mund të kenë përdorur matematikën përmes artit, dhe konkretisht përmes luleve.

Një studim i ri, i botuar në Journal of World Psychology, sugjeron se disa nga paraqitjet më të hershme artistike të bimëve nuk ishin thjesht dekorative. Ato tregojnë mënyra të zhvilluara të organizimit të hapësirës, simetrisë dhe rendit, të përdorura më shumë se 8000 vjet më parë.

Studiuesit analizuan qeramikë të lashtë nga Mesopotamia Veriore, e prodhuar nga kultura halafiane. Enët janë zbukuruar me lule, shkurre, degë dhe pemë, të vendosura me rregullsi të dukshme dhe plane të qarta vizuale. Sipas studimit, këto zbukurime përdorin modele numerike të qëndrueshme, duke ofruar një pamje të rrallë mbi mënyrën se si njerëzit parahistorikë mendonin për ndarjen, ekuilibrin dhe rendin, shumë përpara matematikës formale.

Gjetjet bazohen në analizën e qeramikës nga 29 vende arkeologjike në Mesopotaminë Veriore, një zonë e njohur për fshatrat më të hershme bujqësore në botë. Janë shqyrtuar qindra enë, të cilat tregojnë një gjuhë vizuale të pasur të botës bimore.

Ndryshe nga arti më i hershëm parahistorik, i cili fokusohej kryesisht te njerëzit dhe kafshët, qeramika halafiane paraqet një ndryshim të qartë: në vend të figurave njerëzore, ajo shfaq lule, filiza, shkurre dhe pemë. Disa figura janë më natyrale, të tjera më abstrakte, por të gjitha tregojnë planifikim të vetëdijshëm artistik.

Interesante është se asnjë nga këto imazhe nuk përfaqëson bimë ushqimore. Kjo sugjeron se arti nuk kishte qëllim praktik ose bujqësor, por ishte një zgjedhje estetike, ndoshta sepse lulet lidhen me kënaqësi vizuale dhe emocione pozitive.

Ajo që e bën këtë art sidomos të rëndësishëm është mënyra se si janë vendosur figurat. Shumë enë tregojnë lule me numër të saktë petalesh ose sipërfaqe të ndara në njësi të barabarta bimore. Këto modele nuk duken rastësore, por të qëllimshme.

Studiuesit besojnë se këto forma pasqyrojnë aftësinë për të ndarë hapësirën në mënyrë të barabartë dhe për të menduar në njësi të përsëritshme, aftësi që lidhen drejtpërdrejt me matematikën dhe që mund të kenë rrjedhur nga jeta e përditshme, si ndarja e prodhimeve ose tokave.

Ky zbulim tregon se mendimi matematik ekzistonte shumë para shkrimit dhe se arti ishte një nga mënyrat kryesore për ta shprehur atë. Në simetrinë dhe bukurinë e luleve të pikturuara, themelet e matematikës kishin filluar tashmë të formësoheshin. / Science Daily