Maqedonia e Veriut sërish në telashe. Bullgaria i bllokon negociatat: Nuk ka komb dhe as gjuhë maqedonase.

24 shtator 2020

Qeveria bullgare do që BE-ja t’i ndalojë negociatat e pranimit me Maqedoninë e Veriut, derisa vendi kandidat të pranojë se është historikisht dhe gjuhësisht pjesë e Bullgarisë.

Një mosmarrëveshje historike e ndezur midis dy vendeve fqinje në Ballkan është duke u bërë një çështje për Brukselin, sepse negociatat e pranimit me Maqedoninë e Veriut pritet të fillojnë në dhjetor të këtij viti.

Qeveria e shtetit që i përkiste Jugosllavisë deri në 1991 dhe është kandidat i BE që nga viti 2005 shpresonte se u kishte dhënë fund të gjitha mosmarrëveshjeve historike me fqinjët e saj duke ndryshuar emrin e shtetit nga Maqedoni në Maqedonia e Veriut. Pasi u anëtarësua në NATO marsin e kaluar, vendi më në fund donte të niste rrugën e gjatë për anëtarësimin e plotë në BE. Por Bullgaria i sheh gjërat ndryshe.

Një dokument i titulluar “Memorandum Shpjegues mbi Marrëdhëniet e Republikës së Bullgarisë me Republikën e Maqedonisë së Veriut në lidhje me zgjerimin e BE-së dhe procesin e asociimit dhe të stabilizimit” tërhoqi vëmendjen e mediave të Maqedonisë së Veriut javën e kaluar. Dokumenti prej 6 faqesh u dërgua nga kryeqyteti i Bullgarisë Sofje në 26 kryeqytetet e BE-së në gusht 2020. Ai shpjegon qëndrimin bullgar për disa çështje historike. Thelbësore për këtë janë “ndërhyrjet etnike dhe gjuhësore” që kanë ndodhur në Maqedoninë e Veriut në vitet 70 që nga Lufta e Dytë Botërore.

“Procesi i pranimit i Republikës së Maqedonisë së Veriut ofron një mundësi të vërtetë për udhëheqjen e saj për të hequr dorë nga trashëgimia dhe praktika ideologjike e Jugosllavisë komuniste. Procesi i zgjerimit nuk duhet të legjitimojë ndërhyrjen etnike dhe gjuhësore të regjimeve të kaluara autoritare,” thuhet në memorandum.

“Maqedonas” – një identitet artificial?

Sipas historiografisë zyrtare bullgare banorët me origjinë sllave të Maqedonisë së Veriut janë bullgarë dhe flasin bullgarisht – por u lanë trurin gjatë regjimit komunist në Jugosllavinë e Titos (1945-91). Një identitet dhe gjuhë e re “maqedonase” u imponuan artificialisht. Ky pretendim nuk është i ri, është pozicioni zyrtar i Bullgarisë që nga vitet 1950.

Por si anëtare e BE-së Bullgaria tani ka një avantazh ndaj kandidatit të BE-së Maqedonisë së Veriut, avantazh që Sofja padyshim që dëshiron të shfrytëzojë.

Profesor Dr. Ulf Brunnbauer, drejtues i Departamentit të Historisë së Evropës Juglindore dhe Lindore në Universitetin e Regensburgut, i tha DW se memorandumi ishte mënyra e Bullgarisë për “zbatimin e një këndvështrimi nacionalist ndaj historisë dhe kulturës së një vendi tjetër dhe banorëve të tij”. Brunnbauer vazhdon: “kjo është sikur gjermanët t’u thoshin austriakëve se ata në të vërtetë janë gjermanë, ose nëse Danimarka do t’i deklaronte norvegjezët si anormalë, sepse vendi i tyre dikur ishte pjesë e Perandorisë daneze dhe gjuha e tyre standarde u zhvillua më vonë se gjuha daneze”.

Po a ekziston vërtetë Maqedonia?

Në Maqedoninë e Veriut, memorandumi u prit me tronditje – por edhe pjesë të opinionit publik bullgar e dënojnë gjithashtu tekstin. Kryeministri i Maqedonisë së Veriut Nikola Dimitrov tha për mediat, se gjuha “nuk është një kriter për njohjen dhe mosnjohjen në Evropë në shekullin 21”. E drejta për vetëvendosje nuk mund të mohohet.

Sociologu bullgar Ivaylo Ditshev shkroi në një koment për DW maqedonisht se mesazhi kryesor i memorandumit ishte de facto “se Maqedonia në të vërtetë nuk ekziston”. Ditshev vazhdon: “Dhe kur një komb i ri me kokëfortësi refuzon të shpërbëjë vetveten – Bullgaria e sheh këtë si një akt agresioni.”

Pushtim apo çlirim?

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Bullgaria, aleate me Fuqitë e Boshtit – Romën, Berlinin dhe Tokion, pushtoi pjesë të asaj që tani është Maqedonia e Veriut. Në historiografinë e Maqedonisë së Veriut, kjo periudhë quhet “okupimi fashist bullgar”. Në Bullgari, nga ana tjetër, thuhet se trupat bullgare “çliruan” vëllezërit në Maqedoninë e Veriut.

Në një deklaratë të miratuar nga parlamenti Bullgar vitin e kaluar, Maqedonisë së Veriut iu kërkua të ndalojë përdorimin e termit “okupim fashist” në librat e historisë duke iu referuar Bullgarisë dhe të fshijë të gjitha referenca të tilla nga monumentet në vend.

Tani qeveria bullgare po kërkon që Komisioni t’i rikthehet punës – dhe të arrijë rezultate. Përndryshe rruga e Maqedonisë së Veriut drejt BE do të ndalet para se ajo të fillojë.

Nuk ka vend për pyetje dypalëshe

Ndërsa BE deri tani nuk e ka komentuar mosmarrëveshjen e re bullgaro-maqedonase, Gjermania, aktualisht kryetare e Presidencës së Këshillit të BE, u bëri thirrje të dy vendeve për t’i zgjidhur të gjitha problemet e hapura në komisionin e historianëve. Ambasadorja gjermane në Maqedoninë e Veriut, Anke Holstein, e kundërshtoi përpjekjen e Bullgarisë për t’u marrë me mosmarrëveshjet dypalëshe në kuadrin e zgjerimit të BE.

“Problemet dypalëshe duhet të zgjidhen në mënyrë dypalëshe,” tha Holstein për Radion Evropa e Lirë. Por sipas Dragi Georgiev, kryetar i ekipit të ekspertëve të Maqedonisë së Veriut në Komisionin bullgaro-maqedonas-verior, kjo nuk do të jetë e lehtë. “Memorandumi bullgar, i cili deklaron që gjuha dhe kultura moderne maqedonase nuk ekzistojnë, nuk është i dobishëm për suksesin e komisionit,” i tha Georgiev DW.

o.j/dita