7 Nentor 2025

Qytetërimi maja, nga Amerika Qendrore, ishte një nga civilizimet më të përparuara të lashtësisë, i njohur për arritjet e tij të mëdha në astronomi dhe matematikë. Kjo përfshinte kalendarë të saktë dhe regjistra të detajuar qiellorë, edhe pse shkencëtarët ende nuk e kuptojnë plotësisht mënyrën se si ata i kryenin këto llogaritje. Megjithatë, kërkime të reja po hedhin dritë mbi mënyrën se si majat parashikonin eklipset e ardhshme me saktësi të jashtëzakonshme.

Një studim i botuar në revistën Science Advances analizon Kodikun e Drezdenit, dokumentin më të famshëm të mbijetuar të astronomisë maja. Në veçanti, studiuesit u përqendruan te tabela e parashikimit të eklipseve, e cila përfshin 405 muaj hënorë. Studimet e mëparshme nuk kishin arritur të shpjegonin plotësisht strukturën e brendshme të kësaj tabele ose mekanizmin që majat përdornin për ta përditësuar atë për shekuj me radhë. Ky studim plotëson ato boshllëqe.

Kërkimi rrëzon supozimin e vjetër se gjatësia 405-mujore e tabelës ishte krijuar vetëm për parashikimin e eklipseve. Përkundrazi, autorët e punimit pohojnë se ajo ishte projektuar fillimisht si një kalendar hënor, për t’u përputhur me kalendarin astrologjik 260-ditësh të majave.

Studiuesit përdorën modelim dhe statistika për të treguar se cikli prej 405 muajsh, që përfshin 11,960 ditë, përputhet shumë më mirë me kalendarin 260-ditësh (46 x 260 = 11,960) sesa me ciklet e eklipseve diellore e hënore.

“Specialistët e kalendarit maja parashikonin eklipset diellore duke i lidhur ato me datat e kalendarit të tyre hyjnor 260-ditësh,” shkruajnë studiuesit në punim. “Tabela e eklipseve prej 405 muajsh kishte dalë nga një kalendar hënor, në të cilin kalendari hyjnor 260-ditësh përputhej me ciklin hënor.”

Me fjalë të tjera, modeli maja për parashikimin e eklipseve diellore lindi drejtpërdrejt nga modeli i tyre për ndjekjen e Hënës dhe harmonizimin e kalendarëve.

Saktësi e jashtëzakonshme

Studiuesit gjithashtu zgjidhën misterin se si majat arritën të ishin kaq të saktë në parashikimet e tyre. Më parë mendohej se, pasi përfundonte një tabelë, ata thjesht fillonin një të re. Por studimi i fundit tregon se për të ruajtur saktësinë e parashikimeve për më shumë se 700 vjet, majat përdornin një sistem tabelash që mbivendoseshin.

Në vend që të nisnin një tabelë të re nga e para, ata e rivendosnin atë në intervale të sakta prej 223 ose 358 muajsh përpara përfundimit të tabelës paraprake, për të korrigjuar gabimet e vogla astronomike që grumbulloheshin me kalimin e kohës.

Ekipi i kërkimit arriti në këtë përfundim duke modeluar matematikisht parashikimet e tabelës në krahasim me bazën historike të eklipseve diellore reale që ishin të dukshme për majat midis viteve 350 dhe 1150 të erës sonë.

Kjo metodë e përditësimit siguroi që tabela të mund të parashikonte çdo eklips diellor të dukshëm për shekuj me radhë.

Discover Magazine