22 Dhjetor 2025

Milingonat e reja të sëmura lëshojnë një aromë për t’u treguar milingonave punëtore që t’i shkatërrojnë, për të mbrojtur koloninë nga infeksioni, thonë shkencëtarët, duke shtuar se mbretëreshat nuk duket se kryejnë këtë akt vetëflijimi.

Kolonitë e milingonave funksionojnë si një “super-organizëm” që punon për të siguruar mbijetesën e të gjithëve, ngjashëm me mënyrën se si qelizat e infektuara në trupin tonë dërgojnë një sinjal “gjej-më dhe ha-më”, sipas një ekipi shkencëtarësh të udhëhequr nga Austria. Foleja e milingonave është një “vend perfekt për shpërthim sëmundjesh, sepse mijëra milingona zvarriten mbi njëra-tjetrën”, tha për AFP Erika Dawson, ekologe e sjelljes në Institutin e Shkencës dhe Teknologjisë në Austri dhe autore kryesore e studimit të ri.

Kur milingonat e rritura preken nga një sëmundje që mund të përhapet në koloni, ato largohen nga foleja për të vdekur vetëm. Milingonat e reja, të njohura si pupë, në kontrast mbeten të bllokuara brenda një kokoni, duke e bërë të pamundur distancimin social.

Shkencëtarët kishin zbuluar më herët se kur këto pupa janë në fazë terminale, ndodh një ndryshim kimik që prodhon një aromë të veçantë.

Milingonat punëtore të rritura mblidhen rreth tyre, heqin kokonin, “kafshojnë vrima në pupa dhe injektojnë helm”, tha Dawson. Helmi vepron si dezinfektues, duke vrarë si patogjenin që rrezikon koloninë, ashtu edhe pupat.

Për studimin e ri, shkencëtarët donin të zbulonin nëse pupat “po thoshin në mënyrë aktive: ‘hej, ejani dhe më vrisni’”, tha Dawson.

‘Akt altruist’

Së pari, shkencëtarët nxorën aromën nga pupat e sëmura të një milingone të vogël të zezë të kopshtit të quajtur Lasius neglectus. Kur e aplikuan aromën te një grup i shëndetshëm në laborator, punëtoret i shkatërruan gjithsesi.

Më pas, ekipi kreu një eksperiment që tregoi se pupat e sëmura prodhojnë aromën vetëm kur milingonat punëtore janë afër, duke provuar se është një sinjal i qëllimshëm për shkatërrim.

“Edhe pse është një sakrificë, një akt altruist, është gjithashtu në interesin e tyre, sepse do të thotë që gjenet e tyre do të mbijetojnë dhe do t’u transmetohen brezave të ardhshëm”, tha Dawson.

Megjithatë, ka një anëtare të folesë që nuk e kryen këtë vetëflijim. Kur pupat e mbretëreshës infektohen brenda kokoneve të tyre, ato nuk dërgojnë sinjalin me aromë paralajmëruese, zbuloi ekipi.

“A po e mashtrojnë sistemin?” tha Dawson se e pyetën veten.

Megjithatë, ata zbuluan se “pupat e mbretëreshës kanë sisteme imunitare shumë më të forta se pupat punëtore, dhe kështu ato janë në gjendje të luftojnë infeksionin dhe kjo është arsyeja pse mendojmë se nuk po sinjalizonin”, tha ajo.

Dawson shpreson që kërkimet e ardhshme të hetojnë nëse pupat e mbretëreshës vetëflijohen kur bëhet e qartë se nuk do të mund ta mposhtin infeksionin.