9 Maji 2025

Një zbulim i kohëve të fundit në qytetin e lashtë maja të Tikalit ka zbuluar një altar 1,700-vjeçar që nuk është ndërtuar nga majat, por nga elitat e Teotihuacan, megaqyteti i lashtë që ndodhet mbi 600 milje larg në Meksikën e sotme. Ky zbulim, i botuar në revistën Antiquity, ka ngritur pyetje të reja rreth ndërveprimit midis majave dhe Teotihuacan, duke sugjeruar një periudhë intensive konflikti dhe shkëmbimi kulturor. Altari, i cili përfshin varrimet e të paktën katër individëve, njëri prej të cilëve ishte fëmijë, ofron një pasqyrë të praktikave dhe trashëgimisë së Teotihuacan në Ultësirat Maa gjatë shekullit të 5-të pas Krishtit.

Altari u zbulua nga arkeologët gjatë gërmimeve në vitin 2019 dhe besohet se është ndërtuar nga artizanët Teotihuacan. Tikal, i cili lulëzoi midis viteve 600 p.e.s. dhe 900 pas Krishtit, kishte filluar të bashkëvepronte me Teotihuacan që nga viti 300 pas Krishtit. Por marrëdhënia e tyre shpejt u bë e diskutueshme, me Teotihuacan që mund ta ketë pushtuar Tikalin rreth vitit 378 pas Krishtit, sipas një gdhendjeje në gur të zbuluar në vitet 1960. Altari i sapozbuluar ofron prova të mëtejshme se Teotihuacani kishte një prani të fortë në Tikal gjatë një periudhe rivaliteti, por gjithashtu tregon gjurmët kulturore që lanë pas Teotihuacanos.

Altari përmban katër panele dekorative, secila prej të cilave ilustron figura që mbajnë një shirit hunde dhe një mbulesë koke, elementë të lidhur me hyjninë e Zotit të Stuhisë nga Meksika qendrore. Stili, ngjyrat dhe teknika i ngjajnë shumë muraleve të Teotihuacan, duke ofruar prova konkrete të ndikimit të Teotihuacan në artin Maya. Ky zbulim nënvizon kompleksitetin e marrëdhënies së tyre gjatë kohës së ndërtimit.

Brenda altarit u gjetën eshtrat e të paktën katër individëve, përfshirë një fëmijë të varrosur në pozicion ulur. Krahas fëmijës, u zbulua një i rritur me një majë shigjete të bërë nga obsidiani i gjelbër, një praktikë rituale specifike për Teotihuacan, jo për Maya-t . Këto gjetje tregojnë fuqimisht se ritualet e huaja kryheshin nga elitat Teotihuacan në Tikal, duke sfiduar më tej supozimet tradicionale rreth trashëgimisë kulturore të qytetit.

Një nga gjetjet kryesore të këtij gërmimi ishin pozicionet specifike të varrimit që ndryshojnë nga traditat maja. Për shembull, pozicioni ulur i fëmijës është një praktikë teotihuakane, që nuk vërehet në varrimet maja. Maja e shigjetës prej obsidiani të gjelbër përputhet gjithashtu me ritualin teotihuakan, duke shënuar një gjurmë dalluese kulturore. Kjo shërben si një kujtesë se edhe pse Tikal ishte kryesisht maja, ai kishte ndërveprime komplekse me qytetërime të largëta, veçanërisht me elitat teotihuakane të cilat me shumë gjasa ushtronin ndikim të konsiderueshëm gjatë kësaj periudhe.

Altari dhe ndërtesat përreth u varrosën qëllimisht diku midis viteve 550 dhe 645 të erës sonë , me shumë mundësi gjatë rënies së Teotihuacan. Sipas Andrew Scherer, një arkeolog dhe antropolog në Universitetin Brown, ky akt varrimi është shumë domethënës. “Mayat varrosnin rregullisht ndërtesat dhe i rindërtonin sipër tyre”, tha Scherer. “Por këtu, ata varrosën altarin dhe ndërtesat përreth dhe thjesht i lanë, edhe pse kjo do të kishte qenë një pronë e shkëlqyer shekuj më vonë. Ata e trajtuan atë pothuajse si një memorial ose një zonë radioaktive. Kjo ndoshta flet për ndjenjat e ndërlikuara që kishin për Teotihuacan.”

Ky varrim sugjeron që Tikal mund ta ketë parë Teotihuacan jo vetëm si një rival, por edhe si një kërcënim simbolik . Duke e lënë altarin të varrosur dhe të paprekur, Majat mund të kenë kërkuar të ndërpresin lidhjen e tyre me Teotihuacan, duke e bërë atë në mënyrë efektive një memorial për një ndikim të huaj dikur të fuqishëm dhe të diskutueshëm. Vendimi për të braktisur zonën tregon se Majat nuk ishin të etur ta rivizitonin këtë vend, pavarësisht vendndodhjes së tij strategjike.