22 Gusht 2025

Efekti më i madh i ndezjes së dritave nga të gjithë njerëzit në të njëjtën kohë do të ishte një rritje e menjëhershme e kërkesës për energji elektrike.

Energjia elektrike është një formë energjie që prodhohet duke përdorur shumë lloje karburantesh. Termocentralet janë “fabrikat” e energjisë elektrike që e gjenerojnë atë nga burime të ndryshme si qymyri, gazi natyror, uraniumi, uji, era dhe drita e diellit. Më pas, ato e kalojnë energjinë në një rrjet transmetimi dhe shpërndarjeje të quajtur rrjeti elektrik, i cili e dërgon energjinë në shtëpi dhe biznese.

Për të mbajtur rrjetin të qëndrueshëm, energjia elektrike duhet të prodhohet sipas kërkesës. Kur dikush ndez një dritë, ai tërheq energji nga rrjeti. Një gjenerator duhet menjëherë të furnizojë një sasi të barabartë energjie në rrjet. Nëse sistemi del nga ekuilibri, edhe për disa sekonda, mund të ndodhë një ndërprerje e energjisë.

Operatorët e sistemit përdorin sensorë dhe kompjuterë të sofistikuar për të ndjekur kërkesën e energjisë elektrike, në mënyrë që të rregullojnë prodhimin sipas nevojës. Kërkesa totale për energji, që quhet “ngarkesë”, ndryshon shumë nga ora në orë dhe nga stina në stinë. Për shembull, sasia e energjisë që përdor një shtëpi gjatë ditës krahasuar me mesnatën, ose gjatë një vale të nxehti veror krahasuar me një ditë të freskët vjeshte, është shumë e ndryshme.

Përballja me një rritje të menjëhershme të kërkesës

Nëse të gjithë do të ndiznin dritat në të njëjtën kohë në mbarë botën, do të krijohej një kërkesë gjigante dhe e papritur për energji elektrike. Termocentralet do të duhej të rrisnin prodhimin shumë shpejt për të shmangur një kolaps të sistemit. Por këto centrale reagojnë ndryshe ndaj ndryshimeve të kërkesës.

Centrale si ato me qymyr ose bërthamore mund të japin shumë energji pothuajse në çdo kohë, por nëse janë fikur për mirëmbajtje ose kanë defekt, mund të duhen orë të tëra për t’i rikthyer në punë. Ato gjithashtu reagojnë ngadalë ndaj ndryshimeve të ngarkesës.

Centrale që përdorin gaz natyror mund të reagojnë më shpejt ndaj ndryshimeve të kërkesës dhe zakonisht janë zgjedhja kryesore për të mbuluar periudhat me kërkesë të lartë, si pasdite të nxehta e me diell në verë.

Burimet e rinovueshme, si dielli, era dhe uji, prodhojnë më pak ndotje, por nuk mund të kontrollohen lehtë. Kjo sepse era nuk fryn gjithmonë me të njëjtin intensitet, as nuk është çdo ditë po aq me diell.

Menaxherët e rrjetit përdorin bateri të mëdha për të balancuar furnizimin kur kërkesa rritet ose bie. Por ende nuk është e mundur të ruhet aq energji në bateri sa për të furnizuar tërë një qytet. Bateritë do të ishin shumë të shtrenjta dhe do të shkarkoheshin shumë shpejt.

Disa centrale hidroenergjetike mund të pompojnë ujë në liqene gjatë periudhave me kërkesë të ulët dhe më pas ta lëshojnë atë për të prodhuar energji kur kërkesa është e lartë, duke e kaluar përmes turbinave.

Fatmirësisht, nëse të gjithë do të ndiznin dritat në të njëjtën kohë, dy gjëra do ta pengonin një kolaps të përgjithshëm të sistemit. Së pari, nuk ka një rrjet të vetëm global të energjisë elektrike. Shumica e vendeve kanë rrjetin e tyre, ose disa rrjete rajonale.

Rrjetet fqinje, si ato të Shteteve të Bashkuara dhe Kanadasë, zakonisht janë të lidhura për të shkëmbyer energji elektrike, por mund të shkëputen shpejt. Kështu, edhe nëse në disa zona do të kishte ndërprerje, është e pamundur që të gjithë rrjetet të binin njëkohësisht.

Së dyti, gjatë 20 viteve të fundit, llambat LED kanë zëvendësuar shumë llamba të vjetra elektrike. LED-et funksionojnë ndryshe nga dizajnet e mëparshme të llambave dhe prodhojnë shumë më tepër dritë për çdo njësi energjie, duke kërkuar kështu shumë më pak fuqi nga rrjeti.

Sipas Departamentit të Energjisë të SHBA-së, përdorimi i LED-ve kursen për një familje mesatare rreth 225 dollarë në vit. Në vitin 2020, gati gjysma e të gjitha shtëpive në SHBA përdornin LED për shumicën ose të gjitha nevojat e tyre për ndriçim.

Më shumë dritë, më pak yje

Përveç furnizimit të dritave, është e rëndësishme të mendojmë edhe ku do të shkonte gjithë ajo dritë. Një rritje e madhe në ndriçim do të shtonte dukshëm “shkëlqimin e qiellit”, ndriçimin e mjegullt që qëndron mbi qytete gjatë natës.

Ky fenomen ndodh kur drita reflektohet nga mjegulla dhe grimcat e pluhurit në ajër, duke krijuar një ndriçim të shpërndarë që zbeh yjet në qiell. Drita është shumë e vështirë për t’u kontrolluar: p.sh., mund të reflektohet nga sipërfaqe të ndritshme si xhamat e makinave ose betoni.

Ndriçimi shpesh përdoret në tepricë natën. Mendoni për ndërtesat e zyrave bosh ku dritat rrinë ndezur gjithë natën, ose për dritat e rrugëve që ndriçojnë lart në vend që të ndriçojnë poshtë trotuaret ku nevojitet ndriçimi.

Edhe sistemet e ndriçimit të dizajnuara mirë mund të shtojnë problemin, duke bërë që qytetet dhe autostradat të jenë të dukshme nga hapësira, ndërsa yjet të zhduken nga pamja nga toka. Kjo ndotje e dritës mund të dëmtojë shëndetin e njeriut duke prishur ciklet natyrore të gjumit dhe zgjimit. Ajo mund të çorientojë gjithashtu insektet, zogjtë, breshkat e detit dhe kafshë të tjera të egra.

Nëse njerëzit në mbarë botën do t’i ndiznin dritat njëkohësisht, do të kishim një rritje të lehtë në konsumin e energjisë, por një shtim të madh të ndotjes së dritës dhe asnjë yll në qiellin e natës.

Një pamje aspak tërheqëse.