Romani "Oh" (fragment)
Ajo vuri buzën në gaz. Ai, prap, vazhdoi të kërkonte me shikim nëpër mal. Edhe njëherë tha:
"A thue, ku do të jetë ?"
"A mos të ka humbë gja?"
"Gjithmonë po më humb nga nji."
"E ç'asht ajo që po të humb?"
"Paj, kurrë nuk i po i kam bashkë të gjitha delet. Gjithmonë po me humb nga nji. Qe, edhe tash më ka humbë nji. S'e din, s'ka llugë ku nuk kam lypë. A thue, kah do të ketë vojtë e bekuemja?"
"Ndoshta në ndonji zguer lisi! " - ndërhyna papritmas.
"Mos u mahnit!" - tha ajo dhe, sigurisht tue dashtë mos me e lanë plakun ma me kthye, shtoi me nguti: "ke, plak, shumë dele?"
"Unë e di se i kam njiqind, por sa herë më dalin nandëdhetenandë. Giithmonë mungon nji dele. Qe, tash mungon larëza. Sa herë që humb kjo larëza, mue më bien kambët tue e kërkue nëpër mal. Aty e sheh, aty s'e sheh! Aty asht bashkë me të tjerat, aty humb si shurra e pulës!"
"Por, ty po të humbkan të tjerat, tue lypë larëzën!"
"Humbin, ç'me ba!"
"Po ç'ban kur e gjen larëzën e të tjerat të humbin nëpër mal?"
"I lypi."
"A i gjen?"
"Paj... hëm... i gjej."
"Të njiqindtat?"
"Eh, - tha plaku-jo."
"Po?"
"Të nandëdhetenandtat."
"Eu, po ty prap po t'u dashka t'i qepesh malit për me gjetë të njiqindtën!"
"Ani."
"Dhe ti i qepesh malit?"
"I qepem, pra."
"Vazhdimisht?"
"Gati për ditë."
"Tashë, gjithmonë më mungon nji."
"Po ti gjithmonë i paske, në të vërtetë, vetëm nandëdhetenandë!"
"Ani."
"Ti kurrë nuk i paske njiqind!" - tha ajo. "Nuk e di pse po u lodhke aq shumë tue kërkue nëpër skutat e malit?"
"Pse gjithmonë më mungon nji dhe unë due ta gjej."
"E kur e gjen, prap mbetesh pa nji!"
"Mbetem. Por, ani. Përsëri dal me e gjetë... Tekembramja , mue më pëlqen të kërkoj; mali asht aq i egër dhe i butë, aq i vrazhdë dhe i bukur."
"Mal ma!" -thash unë tue u gojisë.
Plaku tash heshtte; më shitonte me sytë e tij të vegjël, buza e poshtme i dridhej, më dukej se edhe mustaku i luente dhe mue, për çudi, tash më vinte keq pse i thashë: "Mal ma!" Po, megjithëkëtë, nuk tha gjë. Vetëm se rrotulloi sytë kah mali, mandej u kollit dhe shikimin e paloi në pyramidën e saj, që ishte në ndërtim e sipër. Më erdhi mirë thuese prej zemrës më ra diçka e pashpjegueshme që më randonte në ato çaste, kur ajo i dha fund heshtjes:
"E, ç'ban ti kur kërkon nëpër mal?"
"Eci."
"Dhe?"
"Eci dhe futem nëpër lluga."
"Futesh dhe ... ?"
"Futem nëpër zguer; kërkoj. Dal. Eci, hajt bir, nëpër mal."
"Hajt bir, dhe ... ?
"Ndigjoj malin. Ndigjoj turrecin."
"E ndigjon, dhe ... ?"
"Kurrë, - tha plaku, - turreci nuk më ka mundë, kurrë."
"Kurrë, dhe ... ?"
"Dhe eci."
"Ecën?"
"Nganjiherë za thue, por gohem dhe eci, hajt bir. Mali, ky
mali im, asht i bukur."
"I bukur, dhe ... ?'
"Do të ishte edhe ma i shpeshtë, edhe ma i bukur, sikur të mos jipte bishta për sakica.-
"Hëm, për sakica dhe ...?"
"Dhe? Grithem, përgjakem aty-këtu, tue përshkue nëpër mal, ku dëgjohet aulina e ndonji qeni dhe ulurima e ndonji ujku. Mirëpo unë eci, hajt bir, prej lluge në llugë, prej zgueri në zguer, prej lisi në lis.
"Pre lisi në lis, dhe ... ?"
"Ndalern dikur."
"Dikur, dhe..... ?"
"Sodis."
"Malin, dhe...?"
"Kërkoj të njiqindën me shkrim"
"A e sheh?"
"Pai, nganjiherë e shoh, por më humb para sysh, kur kujtoj se e kam krejt afër. Nuk më lëshon zemra: vazhdoj t'a kërkoj. Dhe prapë, grrithem, përgjakem tue u përshkue nëpër mal."
"Dhe?"
"Eci"
"Dhe?"
"Ndalem, dikur,"
"Ndalesh dhe..."
"Ulem kur lodhem."
"E?"
"Rri dhe njehi pikat e vesës në fijet e barit. Pikat e vesës janë.të bukura. Mbesin të bukura edhe mbasi avullohen. Mbasi të avullohen, ndoshta na duken se qenë ma të bukura se ishin. A s'asht kështu?"
"Ndoshta -tha ajo,- po kur s'ka vesë?
"Kur s'ka vesë rri dhe kujtohem."
"Dhe?"
"Mendoj për barkën."
"Për çfarë barke?"
"S'kam shumë barka. Çdokush e ka nga nji. Edhe unë e kam nji."
"Nji barkë!"
"Po, nji barkë që rri mes ujit. Ajo nuk mbytet, as nuk mbytet kurrë"
"Kurrë?"
"Kurrë."
"As kur çohen valët e mëdha?"
"As kur çohen valët e mëdha sa bjeshka."
"As kur bie shi?"
"As kur bie shi katërdhetë ditë në katërdhetë net."
"As kur fryn?"
"As kur fryn duhia që shkul lisat e prapton latitë."
" A fryn në këto anë?"
"Shpesh janë shkulitë lisat e praptue çatitë. Jo rrallë janë shkulë pemët posa kanë lidhë."
"E barka ka shpëtue?"
"Barka ka qëndrue mbi valë. Kur asht thye ndonji bri i saj, ai bri asht zavendësue me nji prej lisave të shkulun."
"Kjo qenka nji barkë e fortë."
"Rrin dhe kurrë s'praptohet në ujë."
"A e din sa asht e vjetër?"
"Askush nuk e mba mend kur asht punue. Mue ma ka lanë gjyshi."
"Askush?"
"Ndoshta gjyshi i gjyshit... nuk e di."
Ajo për nji çast heshti; shikoi piramidën e saj në ndërtim e sipër, piramidën prej rane, e ledhatoi me dorën e majtë dhe pyeti:
"A të duket e bukur kjo barkë?"
"Kur asht plot, duket fort e bukur. Duket, si me të thanë, duket nga bregu i ujit duket, si me thanë, duket si çiftelia. Luen mbi valë. Përkundet si zonjë... Luen mbi valët që sulen kah ajo, por ajo s'jau ven veshin. Luen. Dhe valët trenohen kur e shohin tue luejtë. Sulen kah ajo, por s'i bajnë gja. Ajo vazhdon me luejtë, barka -çifteli vazhdon me luejtë dhe prej saj përhapen tingujt, të cilët përpiqet me i gëlltitë zhumhuri i valëve. Shumë tinguj mbyten në zhumhurin e valëve, aty pranë barkë-çifteli. Disa të tjerë kërcejnë prej valës në valë dhe mbërrijnë deri në breg të ujit. Aty prap nisin të shumohen. Bahen aq shumë, sa nuk mund t'i njehë askush. Shkrihen në njani-tjetrin. Dalin prej njani-tjetrit. Kangë. Po, tash e dëgjoj nji kangë, që çan mjegullën para syve të mi. Çahet mjegulla. Shoh nji rriskë qiell dhe nji vetull mali. Qielli asht i murrmë, ajo vetull mali asht gjithashtu e murrmë. Dridhet ajo vetull mali, ulet ajo vetull mali. Tash e shoh tue u rrokulllsë qerrja e diellit. Qerrja e diellit rrokulliset me zhurmë e poterë. Zhurma e potera e qerres së diellit, që në rrokullisje e sipër thyhet e bahet copë-copë, mbyt çdo za: nuk ndihet shushurima e malit, zogjtë gurëzohen, hutini shikon lakuriqët e natës që fluturojnë në pikë të ditës, shikon dhe copat e qerres së diellit. Mugë. Në mugë shoh dy hije. Ecin ngadalë, drejt njani-tjetrit. Afrohen. Nuk flasin; kuptohen në heshtje. Shikojnë qerren e diellit, copat e saj para kambëve të tyne. Afrohet edhe nji hije. Edhe ky shikon copat e qerres së diellit. Që të tre marrin nga nji copë të qerres së diellit dhe e puthin. Mandej kthejnë kryet kah hutini që shikojnë lakuriqët e natës, të cilët fluturojnë në pikë të ditës. Kurse skaj tyne, filloj të shoh hije të tjera, që nuk ndalen, por vazhdojnë përpara; kalojnë pranë copave të qerres së diellit të rrokullisun, kur e ul ajo vetull mali dhe shkojnë në heshtje, njani pas tjetrit. Hijet. Shkojnë. Kryeulun. Të thuesh, nuk e çojnë kryet as kur pijnë ujë nga brojcat. Asgja nuk pipëtin. Ndëgjohet vetëm zhabllima e hapave të hijeve, që shkojnë kryeulun. Kurse hija e parë thotë: "Po shkojnë, ore breuk.", ndërsa hija tjetër ia pret: "Po, ore desidat, po."Hija e tretë vetëm dëgjon e nuk thotë gja; edhe ma tutje shikon vargun e hijeve që kalojnë skaj tij e copave të qeres së diellit. Shikon edhe hutinin që shikon lakuriqët e natës, të cilët dalin e fluturojnë në pikë të ditës. Mandej kthehen, hija e parë kthehet dhe këqyr hijen e dytë, mandej kthehet dhe këqyr hijen e tretë, mandej kthehen, hija e tretë kthehet dhe këqyr hijen e dytë, mandej kthehet, hija e dytë kthehet dhe këqye hijen e parë; në sytë e të tretëve ecin hijet, ecën vargu i hijeve që kalojnë skaj tyne. Ecin, hijet ecin. Dhe vetëm copat e qerres së diellit, para kambëve të tyne, nuk ecin. Kanë mbetë aty; nuk lëvizin. E këta shikojnë ato copa: qerrja e diellit nuk mund të ecë. Tash, nuk ecin as sytë e tyne.
