Interviste me regjisoret Greke te filmit Mirupafshim

Interviste me regjisoret Greke te filmit Mirupafshim

Është ky film, si edhe vetë arti, që kërkon rrugëzgjidhje shoqërore për emigrantët shqiptarë në të kundërtën e rrymës të shoqërisë së atëhershme greke.
Viti 1997, është viti i operacioneve “Fshesa “ të policë greke, e cila në ...emër të ligjit(!?) mbledh në çdo skutë të Greqisë të gjithë emigrantët ekonomikë shqiptarë, i përqendron në stadiume(pasi qelitë e policisë nuk nxënë më...) , dhe , pasi u merr të dhënat, i dërgon me autobusë në Kakavijë e Kapshticë. E ndërsa , media greke, sidomos kanalet televizivë grekë mbushin kronikat e lajmeve të ditës , duke numëruar dhjetërat e autobuzëve që marrin rrugën e zbimit me forcën policore të emigrantëve shqiptarë. Dhe Bashkimi Evropian dërgon fonde Greqisë për të ndihmuar Emigracionin, e shteti grek këto fonde , miliona dollarë, i shpenzon për naftën e autobusëve të policisë greke që përndjek me dhunë emigrantët shqiptarë... Viti 1997 është në Greqi edhe fillimi i vitit të protestave të prindërve grekë , të cilët kurrsesi nuk duan të pranojnë që nxënësit e shkëlqyer emigrantë shqiptarë të jenë flamurmbajtës , pasi , edukata dhe qytetërimi i tyre helen, kurrë nuk mund të pranojnë që një nxënës shqiptar është më i përparuar nga fëmijët e tyre edhe në intelekt, edhe në mësime?! Ndërgjegja e e krijuesit artistik te regjisorët grekë Jorgo Koras dhe Kristo Vupuras, u bë protestë e misionit të artit ndaj atyre atavizmave të antiqytetërimit shoqëror dhe me realizimin e filmit “Mirupafshim”, ku përcillet mesazhi i miqësisë të vërtetë të qytetarëve të ndershëm grekë me emigrantët shqiptarë, dha për herë të parë , me realizëm, indentifitetin e vërtetë të shqiptarëve emigrantë.Dhe pas një viti, më 1998 , në Festivalin e Filmit në Selanik, filmi “MIRUPAFSHIM” u vlerësua me çmimin e parë. Pas dhjetë vjetëve, sot më 2007 emigrantët shqiptarë kanë në shoqërinë greke indentifitetin e një komuniteti që është integruar tërësisht në shoqërinë greke. Njëfarësoj, arti sikur e plotësoi misionin e tij shoqëror, me filmin “Mirupafshim”.
Mirëpo, nga podiumi i prezantimit të filmit “Mirupafshim” në Javën e Filmit Shqiptar në Athinë, më 29 maj , krijuesit, regjisorët dhe skenaristët e filmit, Jorgos Koras, dhe Kristo Vutupas, të zhveshur tërësisht nga dafinat e euforisë, shfaqën një brengë të tyre shpirtërore.” Ma vjen keq, që akoma, edhe pas 10 vjetëve nga realizimi i filmit tonë “MIRUPAFSHIM” në Shqipëri ky film nuk është prezantuar për popullin tuaj”.
Jo vetëm me filmin e tyre “Mirupafshim”, i cili është film shqiptar i prodhuar nga krijues grekë, Jorgos Koras dhe Kristos Vupuras, tashmë në komunikimin tonë, na flasin edhe me fjalë shqip. Mësuan shqipen, të ushqyer nga respekti dhe dashuria për ne, emigrantët shqiptarë dhe për popullin tonë.

***
- Mirëmbrëma , zoti Jorgos dhe zoti Kristo. Ne ndjejmë që filmi tuaj “Mirupafshim” është filmi i shqiptarëve. Ndaj kemi edhe nderin që filmi juaj të përfaqësojë Filmin Shqiptar në Javën e tij në Athinë. mund, të na thoni, gjithashtu, përshtypjet tuaja për filmat shqiptarë , që ju ndoqët në këtë Javë të Filmit Shqiptar në Athinë?
-Jorgos Koras :Ajo që veçova unë është që Filmi shqiptar dhe Filmi grek kanë pasur një udhë të përbashkët. Të shprehjes të mjeteve artistike .Nga filmi në film, është përmirësuar zëri, figura, përsoset interpretimi, dhe në prodhimet e filmave të fundit, të jenë filma me të vërtetë të përkryera të mjeteve artistike. Sikurse është filmi “Tirana ora zero”i Fatmir Koçi dhe “I dashuri armik” i Gjergj Xhuvanit.
-Kristos Vupuras: Edhe unë pak a shumë të një mendimi kam. Atë që unë mund të them me siguri për Filmi shqiptar është që ka me të vërtetë këtë progres, duke e krahasuar me filmin e dikurshëm shqiptar, i cili (filmi i dikurshëm shqiptar) ishte tërësisht i ideologjizuar me frymën e shtetit tuaj. Ishte një film akademik, klasik. Në ato pak filma që unë kam ndjekur sporadikisht, veçohen syra të veçantë, spikaten përpjekjet artistike të njerëzve krijues.
-Si krijues të filmit “MIRUPAFSHIM” cila ishte ajo stigmë që ju shtyu të krijonit pikërisht, në vitin 1997 një film kushtuar emigrantëve shqiptarë, dhe njëfarësoj, ju ndoqët kësisoj ,një rrjedhë krejt të kundërt me shumicën tuaj?
-Jorgos Koras; Të gjitha filmat që krijojmë, janë produkt i përvojave që jetojmë. Domethënë, jetojmë disa ngjarje të jetës dhe pastaj, artisikisht, këto mbresa i artësojmë. Ne e përjetuam fillimin e emigrimit të shqiptarëve , i njohëm, u bëmë miq me emigrantët shqiptarë, udhëtuam bashkë me ta, edhe në Vlorë, 15 ditë atje, dhe kur u kthyem, u ulëm dhe shkruajtëm mbresat tona, miqësitë tona, të gjitha ato që përjetuam bashkarisht. Dhe të gjitha këto na udhëhoqën në skenarin e filmit. Pra filmi nuk është produkt imagjinar. U deshën 3 vjet që të realizohet.
-Në fjalën e prezantimit u dha që ky film në atë vit të 1997-s ishte një zbulim për shoqërinë greke i indentifitetit të vërtetë të shqiptarit emigrant. Po sot, pasi kanë kaluar mbi 10 vjet, cili është indentifikimi i emigrantit shqiptar për shoqërinë greke?
- Jorgos Koras; Shikoni. Filmi “Mirupafshin” ka në fokus pikësëpari indentifikimn e vetë grekëve dhe jo dhe aq me indentifikimin e emigrantëve shqiptarë. Filmi dëfton se si ngacmohet , ndikohet indentifikimi i grekërve me njohjen dhe me përplasjet , bashkëpunimin reciprok me shqiptarët emigrantë, dhe se si formohemi vetë si njeri ne grekët nga kjo përvojë njohjeje
Që t’ju përgjigjem, se si jemi ne sot, ju pohoj se vërtet jemi krejtësisht të ndryshëm , në të vërtetë jemi shumë të pasur shpirtërisht nga njohja jonë me shqiptarët, është një njohje me të vërtetë shumë ndikuese. Se si ndihen shqiptarët sot, mbase një shqiptar është më mirë që t’ju përgjigjet.
Kristo Vupuras! – E sigurtë është që indentifikimi i shqiptarëve të 1990-s me shqiptarët e 2007-s, nuk është e njëjtë. Nuk mund t’ju them dot , më e mirë apo më e keqe, veçse është e ndryshme. Po të përshkruajmë një emigrant të 90-s, do të përshkruajmë një njeri origjinal, që nuk di të kamuflojë dhe nxjerr nga vetvetja natyrshëm, besën, gënjeshtrën, dashurinë. Këto, nuk mund ti them për indentifikimin e sotëm. Që ka një imazh krejt të kundërt me të kaluarën për emigrantët shqiptarë , këtë nuk e mohon askush.
Kam mendimin që në vetvete, kjo Javë e Filmit Shqiptar, është një ngjarje tepër e madhe , sepse na sjell edhe më afër, në njohje të dy popujt tanë. Sepse, deri tani, përse ta mohojmë, nuk e njohim njeri-tjetrin edhe në kinematografi, edhe pse jemi kaq pranë gjeografikisht, edhe pse këto 16 vjet na bashkon edhe emigracioni.
- Jorgos Koras ;Dua të them, me keqardhje që për të dy popujt tanë, që pjesëmarja e njerëzve që vijnë e të njihen me filmat tuaja është e vogël , me atë që duhej të ishte.Po edhe vetë emigantët tuaj, janë të paktë, fatkeqësisht.Por më e rëndësihmja është për vetë shqiptarët që jetojnë dhe punojnë këtu në Greqi që të ndjejnë që nuk janë të vetmuar, të harruar, të larguar, dhe se ka edhe të tjerë shqiptarë që kanë të përbashkëta me ta të njëjta interesime.Nuk e besoj që erdhën shumë grekë në këtë Festival.
-Keni edhe një brengë si artistë, që e shfaqët edhe sot, në prezantimin e filmit tuaj. Filmi juaj “MIRUPAFSHIM”, i cili , edhe pse ka në epiqen-dër emigrantin shqiptar në Greqi , akoma, edhe sot, pas 10 vjetësh, nuk është shfaqur për publikun shqiptar në Shqipëri. Për ju, kjo MANGËSI , me gërma kapitale, a ka ndonjë shpjegim?
Jorgos Koras;-Është një fakt i hidhur që akoma edhe sot filmi “MIRUPAFSHIM” nuk është shfa-qur në Shqipëri , edhe pse ambasada shqiptare ka dashur që filmi ynë të shfaqet për popullin tuaj. Por ajo përpjekje e ambasadës shqiptare u ndesh me mohimin nga shteti.
-Nga shteti shqiptar apo nga shteti grek?
Jorgos Koras; -Nga shteti grek.
-Çudi!Përse mohim nga shteti grek?
-Nga shteti grek, sepse kam frikë, për faktin që filmi nuk i përket sferës të propagandës ku përpiqet të bëjë shteti grek ndaj emigrantëve shqiptarë. Sepse është një film që stigmatizon shqiptarët emigrantë me të mirat dhe të këqijat e tyre. Dhe kjo, siç duket nuk u pëlqen politikanëve dhe diplomatëve. Sepse u pëlqen gënjeshtra, dhe jo njerëzit siç janë në të vërtetë.
Kristo Vupuras. -Jorgua shpjegoi mohimin e palës greke, unë do t’ju shpjegoj mohimin e palës shqiptare. Ky film nuk pëlqehet edhe nga tuajat, shqiptarët. Pikërisht, për të njëjtën arsye, sikurse thamë për palën greke. Sepse filmi paraqet shqiptarin emigrant ashtu siç është në të vërtetë dhe nuk e mitizon, nuk e zbukuron, mbase është më e drejtë të themi. Sepse personazhet e emigrantëve shajnë sikurse dinë, dashurojnë sikurse dinë, tregohet e vërteta lakuriq. Dhe për ju shqiptarët, meqë flasim për ju tani, ju shqetëson, sepse, sido që ta bëjmë, gjerat e para që ju morët kur u hapën kufijtë, fillimisht, ishin gjerat e këqija. Ngacmuat pjesën konservatore të grekëve. Disa u bënë negativë në disa gjera që janë e përditshmja. Një miku im që jeton në Vlorë, e shikon filmin shpesh, por vetëm , pasi kanë fjetur njerëzit e familjes.
-Ju ka shpjeguar përse?
Kristo Vupuras; Po, ma ka shpjeguar pse-në. Nuk mund familja e tij të dëgjojë disa sharje që përdorin personazhet në shqip. Kjo gjuhë e përfolshjma e përdithshme. Atë që flasin dhe atë që dëgjojnë. Ka një trajtim e qëndrim konsevator. Arti nuk mund të jetë kështu, dhe as të trajtohet e gjykohet kështu.
-Shpeshherë, opinioni publik gatuhet edhe nga propaganda e qëllimtë e politikës, siç e pohuat edhe ju. A mundet të rezistojë dot kësaj tendence shoqërore vetë kinemaja, si një shprehje e artit?
-Kristo Vupura;-Arti gjithmonë ka qenë jashtë propagandës, dhe fatmirësisht, që ka ndodhur kjo me artin. Artistët që janë në vath (të propagandës) janë dele. Duhet të qëndrosh jashtë vathës , që të mundesh të realizosh artin.
-Mos e keni fjalën për këta “krijues” artistik, që në disa serialë televizivë grekë , personazhin e emigrantit shqiptar e shikojnë dhe e trajtojnë vetëm si lypësin, keqbërësin, e ironizojnë, injorojnë, e kërkojnë të qeshin me të si një lolo oborri?
-Jorgoa Koras;-Nuk është vetëm kjo që ju pohoni, problemi i serialëve televizivë grekë. Televizioni është katandisur një një mjet konsumi. Edhe vetë greku është katandisur në atë personazh të emigrantit shqiptar. Televizioni nuk ka asnjë lidhje me të vërtetën. Nuk është se më ngacmon se si e trajton emigrantin shqiptar. Te televizioni grek , të gjitha më ngacmojnë. Nuk kanë asnjë lidhje me artin e vërtetë.

-Në filmin tuaj “MIRUPAFSHIM”, luajtën role shumë të rinj emigrantë shqiptarë, që ndoshta ai rol , ishte i pari në jetën e tyre. Dhe ju u dhatë atë mundësi .Po sot , pas dhjetë vjetëve ai brez i ri aktorësh emigrantë shqiptarë, si e shikoni ju, në syrin e regjisorit?

-Kristo Vupuras: -Nuk di a ishte roli i tyre i parë, dhe nuk ka dhe aq rëndësi kjo.Nuk kishte asnjë mundësi që të marrim ne grekë që të luajë rolin e shqiptarit. (shënimi im; Regjizori grek lë shumë të nënkuptojë për qëndrimin e disa regjizorëve grekë që në filmat e tyre në rolet e shqiptarëve kanë luajtur aktorë grekë, duke mos dëftuar mirëbesim te aftësitë artistike të aktorëve shqiptarë.

Kujtoj, unë rolin e rrëmbyesit të autobuzit te filmi “Robërit”, apo edhe te filmat e Manusho Manushaqit te televizioni ANT1).

Për ne kjo ( mirëbesimi te aktorët emigrantë shqiptarë) është sprova e parë e së vërtetës. Nëqoftëse do që të paraqesësh gjerat me vërtetësinë e tyre, duhet tëmirëbesosh shqiptarët, dhe ti duash ata, duke u dhënë mundësinë të luajnë. Ne ishim të dytyruar moralisht ndaj shqiptarëve. Mbaroi kjo. Dhe bashkëpunimi ynë qe i mrekullueshëm, dhe sot janë të gjithë miqtë tanë.
15 vjet politikat qeveritare e kanë lënë emigrantin këtu në Greqi të veçuar e të diferencuar shoqërisht nga shoqëria ku ata punojnë e jetojnë. Realisht trajtohen si qytetarë të kategorive të ulta, me të drejta shoqërore të kufizuara. Ju pyes, mundet kinemaja, si një gjini e rëndësishme e artit, të luajë një rol progresiv edhe në integrimin e emigrantëve, që këta të trajtohen e të ndihen të barabartë në një shoqëri për të cilën kontribuojnë me djersën e gjakun e tyre?Po ta shikojmë më gjerë, ky integrim është në radhë të parë një domosdoshmëri e vetë shoqërisë greke, sikurse është e domosdoshme edhe krahu i punës të emigrantëve.

Jorgos Koras;-Po të marrin si pikënisje vitet e para të 90-s, me të tanishmen, janë bërë përparime, kanë ndodhur me të vërtetë ndryshime shoqërore. Po jo në atë madhësi që duhet të kenë ndodhur. Dhe është po kaq e vërtetë që edhe kinemaja ndihmon , sepse si një pjesë e artit, ndikon në botëformimin e opinioneve shoqërore dhe të koncepteve , ndikon drejpërsëdrejti edhe në formimin e logjikave të ngjarjeve të së përditshmes. Asnjeherë ne, artistët, nuk futemi në logjikën që një gjë mund ta bëjë vetëm një qeverisje. Përkundrazi. Forcën e progresit shoqëror e kanë vetë qytetarët , e bën ai që në koncepte është në opozitë e që këmbëngulë në bindjen e tij dhe kjo e detyron edhe politikën qeveritare të bëjë atë që është e domosdoshme për vetë shoqërinë. Edhe ne ani, thërrasim , vërrasim , dhe do të vijë dikush që një ditë të bëjë këto bindjet tona
.-Ishte hera e parë në këtë Javë të Filmit Shqiptar kontaktuat edhe me kolegë shqiptarë?

Jorgos Koras;-Kemi shkuar disa herë në Shqipëri për të realizuar filmin. Kemi njour sumë njerëz, edhe në Akademinë e Arteve keni vajtur, edhe në Qendrën Kinematografike, gjithashtu.

Kristos Vupuras;-Kemi mundësuar që të ndjekim edhe teatrot shqiptare, psh, kemi parë teatret e Korçës e të Fierit.

-Atëherë, nga këto bashkëbisedime me kolegët shqiptarë, cilat janë shqetësimet e përbashkëta për kinematë tona sot dhe e ardhmja e saj?

Jorgos Koras;-Besoj se është tema e gjuhës. Kinemaja jonë dhe juaja është në trusny, ngaqë preferohet kinemaja amerikane, mënyra amerikane e të shprehurit.

-Meqë jemi edhe 2 popuj fqinj dhe kemi edhe shumë pikëtakime historike, e megjithatë fare pak shfaqen filmat tanë reciprokisht .Keni ndonjë shpjegim të këtij fenomeni negativ në marrëdhëniet tona?

Jorgos Koras;-Këtu nuk shikojmë filma nga Franca, nga Italia, dhe nga vendet e Ballkanit, kurrë asgjë. Para 30 vjetëve shikonim filma nga gjithë Evropa. Sigurisht, jo nga Shqipëria, ngaqë ishte vend i izoluar politikisht. Tani u bëmë amerikanë në kinema...Kjo është. Këtu është ajo përpjekje që duhet të bëjmë bashkarisht, shqiptarë dhe grekë. Sikurse duhet të shpëtojmë edhe gjuhët tona. Së afërmi, do të flasim të gjithë anglisht.

Shikoni mundësi bashkëpunimi edhe në fushën e kinemasë midis krijuesve grekë dhe shqipëtarë?

Jorgos Koras;-Sigurisht, Tani së afërmi u realizua edhe filmi “Eduarti”. Një film i cili u realizua në bashkëpunim me shumë artistë shqiptarë e grekë. Shumë artistë nga Kosova, besoj edhe Ndriçim Xhepa, e xhirime u bënë edhe në Shqipëri.

Bashkëbiseduat me kolegët tuaj shqiptarë që edhe në Tiranë të organizohet Java e Filmit Grek, dhe të ndërtohet një traditë kulturore midis dy vendeve tona edhe në kinema?

Kristo Vupuras;-Kjo është ëndra jonë. Dëshirë nuk ka. Ëndra është e pak njerëzve. Duhet të kemi organizma që të marrin përsipër të tilla organizime të mëdha kulturore, e jo të mbeten në përpjekje spontane individuale. Dhe ky organizim i Javës të Filmit Shqiptar në Athinë ishte një iniciativë individuale e disa krijuesve emigrantë shqiptarë.

-Ju faleminderit shumë, edhe për filmin kushtuar emigrantëve shqiptarë, edhe për bashkëbisedimin tonë.

Kristua dhe Jorgos: -Edhe ne faleminderit, që na dhatë mundësinë të komunikojmë me miqtë tanë shqiptarë. Mos harroni, ne artistët jemi vetëm të thërrasim, të thërrasim. Por , e dimë që një ditë do të na dëgjojnë edhe bindjet tona.


Jakup.B.Gjoca - Gazeta 55


Artikujt e fundit


Reklama

Reklama