Ne kerkim te botes se pertejme

Ne kerkim te botes se pertejme
Prej kohësh pyesim nëse ekziston. Por a mund të ketë ndonjë provë, tregues? Si është ajo? Ja se çfarë tregojnë shkencëtarët, teologët, filozofët...

Homo Sapiens ka një karakteristikë thelbësore që e dallon nga të gjitha qeniet e tjera të gjalla: janë të vetmit që e dinë që jeta e tyre do të ketë një fund ndaj dhe bëjnë gjithmonë pyetje mbi vdekjen. Fundi i rrugës, fundi i vetë jetës, apo rinisja e një jete tjetër të re në botën e përtejme...Përgjigjet ndryshojnë sipas kulturave të përkatësisë, por edhe për shkak të bindjeve personale. Gjithçka ka evoluar në rrjedhën e kohës. Ideja e një “rimishërimi” sipas natyrës ishte e para që doli. U zhvillua rreth 10 mijë vjet më parë, me shpërndarjen e agrikulturës: teksa shiheshin bimët sezonale që rilindnin gjithmonë identike, u mendua se edhe për njerëzit duhet të kishte rilindje.

 Në tempullin nëntokësor të Hal Saflieni në Maltë, rreth 6 mijë vjet më parë, mijëra të vdekur u varrosën në pozicion fetal në tokë, me shpresën se kështu mund të rilindnin sërish. Por që më përpara, në varrosjet paleolitike dhe neolitike në Europë dhe Azi ngjyrat e jetës mbuloheshin me dhe ose me një pllakë druri, pasi mendohej për vazhdimësinë e ekzistencës në një botë shpirtrash, ku mbijetonin për njëfarë kohe ata më të fuqishmit.

Skeptikët e vjetër

Jo gjithmonë njeriu e ka imagjinuar botën e përtejme të qetë dhe të lumtur. Sumerët, për shembull, kishin një ide jo shumë optimiste. Aq sa në poemën e parë epike të njerëzimit, mbreti i tyre mitik, Gilgameshi, luftonte me të gjitha forcat e tij për të rikthyer në jetë mikun e tij Enkidu. Për më tepër kërkonte bimën e pavdekshmërisë, që i iku në momentin e fundit pasi u “vodh” nga një gjarpër uji.

Vetëm në fund të “Epit të Gilgameshit” sqarohej ajo që kishte me të vërtetë rëndësi: eksperienca e jetës, që bëhet e pavdekshme përmes librit që e tregon. Me pak fjalë, sumerët i jepnin më shumë rëndësi lavdisë së arritur falë shkrimeve se bota e përtejme shihej si dimension për të vazhduar ekzistencën.
Vende të veçanta

Për egjiptianët, mbretëria e të vdekurve ishte një dimension i rëndësishëm ku mund të ripërjetoheshin kënaqësitë e jetës së jetuar në tokë. Por në mbretërinë e vjetër, kjo botë ishte vetëm për faraonët. Në Mesjetë u përfshinë edhe fisnikët. Shumë kohë më vonë ky koncept i përfshiu të gjithë. Por edhe në Egjipt nuk mungonin skeptikët për botën e përtejme.

Edhe në Kinën e Vjetër besohej në jetën e përtejme dhe te qielli, por vetëm për perandorët. Në Greqinë e Vjetër ishte një vend i errët ku shkonin të gjithë pa përjashtim, të mirë e të keq, dështakë dhe heronj. Sipas John Bowker, autori librit “Vdekja sipas besimeve”, jo gjithmonë besimet premtojnë se ekziston një botë e përtejme, ndëshkime apo vlerësime pas vdekjes. Shumë prej tyre sugjeronin vetëm sjellje të caktuara për të jetuar më mirë mbi tokë. Në hinduizmin më të vjetër nuk ka gjurmë parajse apo ferri. Parajsa si vend i vogël dhe hyjnor, në pritje që shpirti të rimishërohej, u konceptua më vonë në besimin hinduist.

Shpërblimi

Edhe hebrenjtë, për një pjesë të mirë të historisë së tyre, nuk besonin te bota e përtejme. “Zoti kishte bërë një marrëveshje me Abrahamin për të siguruar vazhdimësinë dhe në tokë të premtuar popullit hebre”, shpjegon Bowker. “E ndëshkonte dhe shpërblente në jetë, jo në botën e përtejme, që shihej si një vend i errët ku qëndronin lakuriqët e natës”.

 Hebrenjtë konceptuan diçka të ngjashme me parajsën vetëm në shekullin II para Krishtit. Mbretëria e qiellit dhe mundësia që kishin të gjithë për të jetuar një tjetër jetë pas vdekjes, u bë më pas çelësi i suksesit të besimit të krishterë. Ndërsa besimi mysliman e imagjinonte ndryshe nga gjithë fetë e tjera botën e përtej vdekjes: si një vend me burime me ujë të freskët, qumësht dhe mjaltë, palma, lule, kafshë të shkëlqyera dhe shumë vajza të bukura për t’u martuar.

Dyshimet

Po a ekziston me të vërtetë diçka pas vdekjes? Është një pyetje që njeriu i bën prej kohësh vetes. Jo më kot kjo temë rikthehet herë pas here në art, letërsi dhe shpesh kinema: ashtu si në filmin e fundit të Clint Eastwood “Hereafter”, ku tre protagonistët kanë pasur eksperienca me vdekjen dhe me atë që ndodh pas saj. Mbi valën e diskutimeve të rindezura pas filmit kemi mbledhur mendimet e shkencëtarëve, teologëve, filozofëve, intelektualëve që, për arsye të ndryshme, nuk kanë pasur mendime të njëjta për këtë temë.

Pyetja ka qenë e njëjtë për të gjithë: a ekzistojnë prova shkencore apo arsyetime që të bëjnë të mendosh për ekzistencën (apo mosekzistencën) e diçkaje tjetër përtej vdekjes? “Mendoj se nuk mund të gjenden prova eksperimentale për të konfirmuar apo mohuar se ka diçka pas fundit të jetës. Unë nuk besoj në një ekzistencë përtej vdekjes.

 Të shqetësuar për atë që mund të na ndodhë më vonë, shpesh harrojmë se ndërsa jemi gjallë mund të bëjmë diçka për të arritur njëfarë pavdekshmërie. Mbijetesa jonë pas vdekjes fizike mund të realizohet me veprime që lënë shenjë dhe falë kujtimeve që kanë për ne personat që na kanë qëndruar afër”, tregon astronauti Umberto Guidoni. Ndryshe mendon drejtori i institutit budist “Lama Tzong Khapa”, Marcello Macini. “Nuk ekzistojnë prova, por konsiderata të thjeshta. Mendja jonë aq e mprehtë dhe aq e madhe nuk mund të kufizohet vetëm në një jetë, atë që jetojmë mbi tokë”.

David Engelman, neuroshkencëtar

“Nuk mendoj se është e mundur të provosh përmes absolutizmit shkencor, se ekziston një jetë tjetër pas vdekjes, sinqerisht nëse ajo ekziston, duhet të jetë e lidhur në njëfarë mënyre me atë që bëjmë në jetën tonë reale, duhet të jetë një reflektim i asaj që kemi bërë në tokë. Të mendosh për jetën pas vdekjes na ndodh shpesh, por duhet të jetë një instrument që përdoret për të kuptuar jetën në të cilën jetojmë tani. Në njëfarë mënyre edhe libri im “Sum: Forty Tales from the Afterlives”, tregon 40 skenarë fantastikë pas vdekjes.

Aty Zoti, jeta pas vdekjes dhe vetë jeta marrin forma të ndryshme. Në një histori për shembull Zoti është shumë i vogël dhe nuk është në dijeni për ekzistencën tonë. Në një tjetër, jetën pas vdekjes e jetojmë vetëm me personat që kemi njohur. Gjithsesi ajo që ka rëndësi është se nuk mund ta përjashtojmë në asnjë mënyrë, edhe pse prova nuk ka dhe nuk do të ketë kurrë, për ekzistencën e një jete pas vdekjes”.

Susan Blackmore, psikologe

Blackmore, si studiuese e fenomeneve para vdekjes, ka shumë për të treguar. “Nuk ekziston absolutisht asnjë provë nga pikëpamja shkencore apo filozofike se ekziston jetë pas vdekjes. Kam kaluar dhjetëra vjet për t’u përpjekur ta vërtetoj këtë ide dhe gjithçka që kam gjetur vërteton të kundërtën: pasi ndalon zemra dhe shuhet truri, njeriu nuk ekziston më. Të paktën për njerëzit mbi tokë. Shumë prej tyre nuk e besojnë atë çfarë ndodh pas kësaj. Edhe unë i bashkohem këtij mendimi. “Nuk besoj te një jetë pas vdekjes. Më duket një ide fëmijërore, me mendime të tilla si: kë do të takoj pas vdekjes? Si është atje. Përderisa nuk ekzistojnë prova të prekshme, nuk mund ta besoj.

Përvojat e paravdekjes

Tuneli është një imazh tipik i eksperiencave të paravdekjes. “Ato ndodhin në kushte kritike, arrest kardiak, hemorragji cerebrale, koma dhe kanë një përmbajtje shumë transcendentale”, thonë mjekët. “Njerëzit i tregojnë gjithmonë se ishin tunele me apo pa dritë, ndjesi paqeje, takim me të vdekurit apo dritën, eksperienca jashtëtrupore”. Provat? Për ata që mbështesin ekzistencën e përjetësisë ekziston një provë. Për shkencën janë fenomene që e kanë origjinën në tru. “Mosfunksionet cerebrale dhe ilaçet mund të shkaktojnë halucinacione apo delir. Ka hipoteza mbi mekanizmat (për shembull ndryshimi i neurotransmetuesve, por nuk ka prova se këto eksperienca kanë karakteristikat tipike të delirit. Shpjegimi kërkon studime shumë të thella”. Është fakt se dëshmitë e atyre që kthehen nga “bota tjetër” vazhdojnë të çudisin shkencën.

 Në të vërtetë, shumë rrallë pacientët dinë ta ndërtojnë atë që ka ndodhur përreth tyre, ndërsa kanë qenë në gjendje të pavullnetshme. Shpesh, kur një person i është afruar vdekjes, tregon se ka parë se çfarë ka në anën tjetër dhe eksperiencat e treguara përsëriten me të njëjtat karakteristika, edhe në kultura të ndryshme nga e jona. Kështu, në një studim të publikuar në revistën “Lancet” në vitin 2001, Pim van Lommel, kardiolog i spitalit Rijsstate të Arnhem (Holandë), është përpjekur të kuptojë se cilat ishin ndjenjat që përjetoheshin, duke intervistuar 344 pacientë që u ishin nënshtruar manovrave të ringjalljes pas një ataku kardiak. Nga studimi doli se 18 për qind e të intervistuarve tregoi se kishte përjetuar një eksperiencë paravdekjeje (ndërsa të tjera studime paraqesin përqindje më të vogla, nga 5 në 10 për qind).

Frika e vdekjes

Vdekja është ajo që na tmerron që kur fillojmë t’i japim kuptim jetës. Ndaj shpesh është më mirë të mendosh se jeta ekziston edhe pas saj. Sipas një sondazhi, rreth 54 për qind e europianëve besojnë në botën e përtejme, ndërsa 23 për qind thonë se shpresojnë që pas vdekjes ekziston jeta, por që nuk kanë asnjë argument për ta besuar. Të vdesësh, ashtu si dhe të lindësh, është domosdoshmëri, pasi qeniet evoluojnë. Nga ana tjetër, gjatë shekujve, njeriu është përpjekur të gjejë vetë përgjigje nga më të ndryshmet. Edhe besimi nuk arrin që ta fshehë frikën e vdekjes. Në shumë kulte, vdekja është një dënim që i jepet njeriut për shkak të mëkateve të mëdha që ka bërë në jetë.

Në Bibël, për shembull, përzënia nga Parajsa përkon me fillimin e ekzistencës sonë në botën tjetër. “Në përvojën time, të jesh besimtar nuk është as mbështetje dhe as ndihmë për ata që janë duke vdekur”, tregon Blacmore. “Përkundrazi, ata që janë sjellë në jetë duke ndjekur ritet fetare, shpesh janë më të prirur për të mos e pranuar vdekjen. Pse? Sepse ndihen të tradhtuar nga Zoti”. Në fakt, ndihma mund të vijë nga familjarët, mjekët dhe psikologët, edhe pse vetëm në kohët e fundit mjekësia ka filluar të përdorë mënyra të ndryshme për të larguar dhimbjet në fazat e fundit të jetës. Sigurisht jo vetëm ato fizike.

Artikujt e fundit


Reklama

Reklama