Hi dhe gjak si e duan francezet Kadarene

Në vitin 2009, regjizori francez Fanny Ardant projekton në 105 minuta një film mbi fatet e hidhura, mbështetur në esenë e Kadaresë “Eskili, ky humbës i madh”. Titulli është po aq dramatik, “Hi dhe gjak” i ndërtuar si një fabul kanunore; si fillon spiralja e dhunës, e vazhdon në mënyrë të pandalshme duke u larë gjaku me gjak. Më 13 janar filmi shfaqet në Akademinë e Filmit, Marubi

Eskili nuk mund të lexohet çdo ditë, si duket rileximi i tij instinktivisht përbën një “akt të zgjedhur”…disa shënime epike që nxisin këtë gjendje të veçantë shpirtërore duke kërkuar po aq historinë, të procesuar si reflektim nga Kadare, ka finalizuar një “akt të zgjedhur”. Kjo ka ndodhur në 2009 nga regjizori francez Fanny Ardant duke krijuar dramën 105 minuta mbi esenë e Kadaresë “Eskili, ky humbës i madh”. Titulli është po aq dramatik, “Hi dhe gjak” e ndërtuar mbi një fabul kanunore; si fillon spiralja e dhunës, e vazhdon në mënyrë të pandalshme duke u larë gjaku me gjak. Më 13 janar filmi do të projektohet në Akademinë e Filmit, Marubi, ku luajnë aktorët Ronit Elkabetz, Marc Ruchmann, Abraham Belaga, Claire Bouanich, Olga Tudorache, Ion Besoiu.

Ardant u jep francezëve një version origjinal të fatit të hidhur, një film me të cilin ka konkurruar edhe në Kanë. Filmi është i errët, përshtatur në një dramë marsejeze. Judith jeton në Marsejë me tre fëmijët e saj, e dëbuar që nga vrasja e burrit të saj shumë vite më parë. Rezistenca e saj, pas vite e vite refuzimi, e bën Judith të thyhet, duke pranuar të shohë familjen e bashkëshortit, pavarësisht nga frika dhe sekretet e saj. Ajo plotëson dëshirën e fëmijëve për të kaluar një verë në vendin e tyre, me qëllimin për të zbuluar rrënjët dhe historinë e tyre. Por kthimi i gruas rezulton fatal. Gruaja ngjall urrejtjet mes klaneve e rivalëve të vjetër.  Dhuna është e pashmangshme, gjaku respektohet sipas rregullave kanunore, duke kërkuar gjak. Titulli i ashpër i regjizorit francez mbetet si një simbolikë fatale, e pamëshirshme.

Ndërsa vepra eseistike e Kadaresë, mban në fashë fatin e hidhur të tragjedive të Eskilit duke dhënë përmes kësaj simbolike në një kohë tjetër, figurën e diktatorit, si dhe afërsitë e grekëve me fqinjët e tyre të hershëm shqiptarë, në kuptimin e traditës. Sipas Kadaresë, shumë nga zakonet tona, ndër to edhe Kanuni i Lekë Dukagjinit burimin e kanë nga kanuni i lashtë grek, ndonëse sipas tij, shqiptarët ishin ata që e ruajtën më me xhelozi atë kanun për shkak të rrethanave politike e historike në të cilat u gjendën shekuj me radhë.

Në fillim shkrimtari përshkruan se si është Eskili, si është dhoma  e punës së tij. Shumë gjëra për të s’mund t’i dijë askush. Ai dilte në treg ose në vendin ku mblidheshin aktorët për të marrë të reja nga letërsia. Më pas ai u kthye në dhomën e punës ku kishte dëgjuar nja tridhjetë vargje të një poeme të lashtë; një poemë për tmerrin e vdekjes.

Në fakt, çfarë ka ndarë shkrimtarin shqiptar nga kjo natyrë evokuese lidhet me komunikimet kulturore, si një mundësi zbulimi dhe ngjashmërish mes popujve e kulturave. Një rast të tillë kërkon ta ripërtërijë si një afri motivuese edhe regjizori francez me filmin “ Hi dhe gjak”, të ndërtuar mbi veprën e Kadaresë.