|
|
|
Statistikat
Sa shqiptarë jetojnë në varfëri
-Rreth 29.6 % e shqiptarëve janë të varfër, ndërsa
gjysma e kësaj kategorie (14.8) jetojnë në varfëri
ekstreme
- Një familje në tre përjeton probleme të strukturës
së banimit
-Vdekshmëria foshnjore dhe ajo deri në 5 vjeç janë
relativisht të larta krahasuar me vendet e rajonit, vdekshmëria
amtare është gjithashtu e lartë
-Pothuajse një në 7 fëmijë nën 5 vjeç
(14 %) është i kequshqyer
-Vihet re rritje e analfabetizmit (vetëm 88 % e popullsisë mbi
15 vjeç është në gjendje të shkruajë dhe
të lexojë)
-Rreth 75 për qind e familjeve të varfra, përveç
mungesës së të ardhurave, përjetojnë edhe probleme
të mprehta sociale.
Varfëria
1 në 6 familje jeton me më pak se 1 $ në
ditë
Mbi 29.6 % e shqiptarëve janë të varfër, ndërsa
gjysma e tyre jeton në varfërisë ekstreme. Varfëria
është e përqëndruar kryesisht në zonat rurale:
ndër 5 të varfër, 4 jetojnë në fshat. Sipas statistikave
1 në çdo 6 familje jeton me më pak se 1 dollar në
ditë për person dhe pothuajse një në dy familje jetojnë
me më pak se 2 dollarë në ditë për person. Shpërndarja
e mirëqënies sociale ndërmjet zonave urbane dhe rurale
është gjithashtu joproporcionale: 28 për qind e popullsisë
rurale përfshihet në varfërinë ekstreme.
Kukësi, Bulqiza, Dibra, Librazhdi, Puka dhe Gramshi
janë qytetet që kanë më shumë familje që
jetojnë në skajet e varfërisë ekstreme
Statistikat tregonë se 50 % e të varfërve janë të
vetëpunësuar në bujqësi, 20 % janë pensionistë
dhe 10 % janë të punësuar në sektorin jobujqësor.
Rreth 60 % e atyre që përfitojnë pagesë papunësie
janë të varfër
Varfëria
Strategjia Kombëtare e Zhvillimit
Ekonomik dhe Social ka si objektiv reduktimin e varfërisë në
vend
Më shumë se 29.6 % e shqiptarëve
jeton në skamje
1 në 6 familje jeton me më
pak se 1$ në ditë për person dhe 1 në 2 familje jetojnë
me më pak se 2 $ në ditë për person
Bledjana Beqiri
Thellohet gjithmonë e më shumë hendeku i njerëzve
që jetojnë në varfëri. Numri i familjeve që jetojnë
në skajet e varfërisë është tepër i lartë
në vendin tonë. Rreth 29.6 % e shqiptarëve janë shumë
të varfër dhe gjysma e tyre jetojnë në varfëri
ekstreme me më pak se 1 dollar në ditë. Edhe sipas Strategjisë
Kombëtare të Zhvillimit Ekonomik dhe Social një e katërta
e popullsisë shqiptare është e varfër, pjesa më
e madhe e së cilës jeton në zonat rurale ku papunësia
është e theksuar. Por, sipas drejtorit të Strategjisë
Kombëtare të Zhvillimit Ekonomik dhe Social, Adrian Civici,
kjo strategji ka si prioritet sektorin e arsimit, shëndetësisë
dhe infrastrukturës, me qëllim rritjen ekonomike të vendit.
Shëndoshja ekonomike është ajo që mund të sjellë
drejtpërsëdrejti edhe rritjen dhe garantimin e të ardhurave
për të gjitha shtresat e popullsisë në vend. “Synimi
për vitin 2003-2006 është shpërndarja me më efektivitet
e rritjes ekonomike në më shumë grupe të popullsisë
dhe në mënyrë të rregullt në të gjithë
vendin”, -pohon për gazetën Civici. Sipas tij, rritja
ekonomike duhet të shpërndahet në mënyrë të
tillë që të garantojë përfitimin e të gjitha
shtresave të popullsisë dhe në të gjitha zonat e vendit.
Strategjia Kombëtare e Zhvillimit Ekonomik dhe Social parashikon
më shumë investime në infrastrukturë, shëndetësi
dhe arsim, me qëllim zbutjen e varfërisë në vend dhe
reduktimin e varfërisë ekstreme. Strategjia Kombëtare e
Zhvillimit Ekonomik dhe Social harmonizimin e objektivave të saj
me Programin Afatmesëm Buxhetor dhe me Objektivat e Zhvillimit të
Mijëvjeçarit.
Familje të varfra
Zonat rurale janë më të prekshme nga varfëria, kjo
edhe për shkak të numrit të madh të anëtarëve
të familjes. Në zonat rurale familjet e varfra rezultojnë
me 5.1 anëtarë, kundrejt 4.7 anëtarëve në familjet
urbane. Edhe familjet me shumë fëmijë dhe të moshuar
janë më pranë kufirit të varfërisë. Sipas
një studimi të bërë nga Instituti i Statistikave,
familjet ku mbajtësit kryesore janë të rinj dhe të
paarsimuar, janë më të rrezikuar nga varfëria, ndërsa
familjet ku kryefamiljari ndodhet në emigracion, nuk karakterizohen
nga rrezik i lartë i rënies në varfëri. Varfëria
është më prezente në dy kategori familjesh ku gruaja
është mbajtësi kryesor, në raste ku gratë janë
të veja me fëmijë dhe kur janë të vetme. Këto
kategori janë rreth 60 % më pranë kufirit të varfërisë
sesa familjet me mbajtës meshkuj.
Varfëria dhe arsimimi
Të varfrit në Shqipëri nuk shkollohen. Më shumë
se 1/3 e të varfërve janë me arsim fillor dhe 1/5 e tyre
janë me arsim tetëvjeçar. Pritshmëria e varfërisë
për kryefamiljarët pa diplomë është 35.8 %, përkatësisht
29.3 % në zonën urbane dhe 37.1 % në zonën rurale.
Niveli i varfërisë në zonën rurale, krahasuar me atë
urbane, është afërsisht 2 herë më i lartë
për çdo nivel arsimor, me përjashtim të arsimit
të lartë, ku nivelet e varfërisë janë të
barabarta.
Papunësia
Sipas një studimi mbi varfërinë më shumë se ½
e familjeve ku kryefamiljari është i papunë bie nën
nivelin e varfërisë. Të punësuarit kanë më
pak mundësi të jenë të varfër nëse jetojnë
në zonën urbane (5,3 %), krahasuar me ata që jetojnë
në zonën rurale (32,6 %). Pensionistët e zonave rurale,
duke përfshirë edhe individët me paaftësi që
përfitojnë një pension, kanë probabilitet dy herë
më të lartë të jetojnë në varfëri krahasuar
me pensionistët e zonave urbane.
Varfëria dhe papunësia
Pamundësia e pasjes së një vendi pune dhe të ardhurave
që sigurohen prej saj, është një nga shkaqet kryesore
të varfërisë në zonat urbane. Megjithëse papunësia
është ulur nga 27 % në vitin 1992 në 14.8 % në
vitin 2002, ajo vazhdon të mbetet në nivele të larta, veçanërisht
papunësia afatgjatë. Sipas statistikave në Berat, Elbasan,
Kurbin, Shkodër, Përmet dhe Kuçovë, papunësia
është më e lartë se niveli mesatar. Papunësia
e fshehtë dhe nënpunëzënia si pasojë e normës
së ulët të sipërfaqes së tokës së punueshme
për frymë të popullsisë dhe të shkallës
së ulët të zhvillimit të aktiviteteve ekonomike jobujqësore
në zonat rurale, mund të konsiderohen si shkaqe kryesore të
varfërisë në këto zona. Duke mos patur burime të
tjera jetese përveç tokës bujqësore, pjesa më
e madhe e familjeve në rrethet: Dibër, Kukës, Tropojë,
Shkodër, Mirditë, Mat, jetojnë kryesisht me të ardhurat
dhe prodhimet e fermës në pronësi, e cila është
e kufizuar në sasi dhe e një cilësie të ulët.
Papunësia e lartë është e pranishme edhe në zonat
urbane të mbipopulluara nga migracioni i brendshëm pas vitit
‘90. Në komunat e Kamzës, Paskuqanit në rrethin Tiranë,
në komunat Katund i Ri në rrethin Durrës, pjesa më
e madhe e popullsisë së aftë për punë është
e papunë dhe jeton kryesisht me punësimin e përkohshëm
në tregun joformal. Përsa i përket përkatësisë
gjinore të papunësisë, ajo është më e lartë
tek femrat (21 %) dhe më e ulët tek meshkujt (16 %). Nivelet
më të larta të papunësisë tek femrat në
qytetet Vlorë, Tiranë, Berat, dhe Kavajë shpjegohen me
mbylljen e aktiviteteve të industrisë ushqimore, asaj tekstile
dhe artizanatit. Në qytetet Elbasan, Bulqizë, Durrës, Fier,
Skrapar, papunësia në meshkujt është më e lartë
se mesatarja dhe shpjegohet me mbylljen e ndërmarrjeve të industrisë
së rëndë dhe minierave.
Kush rrezikohet nga varfëria
Sipas një studimi të Bankës Botërore rreth 75 % e
familjeve të varfra, përveç problemeve ekonomike përjetojnë
edhe probleme sociale, si divorcin, vdekjen e njërit prej kryefamiljarëve,
paaftësinë, problemet e shëndetit apo papunësinë.
Shkalla e mundësisë për të rënë në
varfëri është më e lartë tek familjet me një
prind, familjet me fëmijë të paaftë dhe familjet me
të moshuar ose me të sëmurë. Fëmijët që
lypin, që punojnë, fëmijët që braktisin shkollën,
fëmijë jetimë, fëmijë të ngujuar për
shkak të gjakmarrjes, gra të divorcuara dhe gra kryefamiljare,
si dhe të rinj të droguar, të papunë, të rinj
të përfshirë në aktivitete kriminale, të moshuar
të braktisur dhe të paaftët rrezikohen më shumë
nga varfëria.
Qytetet më të varfra
Rrethet më të varfra në Shqipëri janë: Kukësi,
Laçi dhe Gramshi. Në këto rrethe ka më shumë
familje të varfra, sepse në to ka më pak burime punësimi
dhe të ardhurash. Shumica e familjeve në këto qytete bazohen
vetëm në një burim të ardhurash. Kurse të ardhurat
nga emigracioni, si pasojë e intensitetit më të ulët
të tij, janë më të ulëta se në rrethet e
tjera. Kurse rrethet më pak të varfra janë Vlora, Mallakastra,
Tirana, Shkodra dhe Mirdita, ku në një familje janë të
punësuar një ose dy persona, që janë edhe burime të
ardhurash. Në Shqipëri ekziston edhe një grup tjetër
familjesh ku bëjnë pjesë rrethet që kanë më
pak familje të varfra dhe shumë të varfra, si: Korça
dhe Saranda. Këto rrethe kanë tre ose katër burime punësimi
dhe të ardhurash për familje, ndërsa të ardhurat nga
emigracioni janë më të larta.
Sfidat
Përballimi i sfidave kërkon harmonizimin e objektivave afatmesme
të reduktimit të varfërisë, me objektivat afatgjata
të tranzicionit, të zhvillimit e të integrimit evropian
të Shqipërisë, duke ndërtuar një strategji për
reduktimin e varfërisë me tipare të theksuara zhvillimi.
|
|
|
