|
|
|
Arkivi Sekret i Vatikanit nxjerr në dritë
mandatin që shpalli Mbret Skëndërbeun; një akt diplomatik
nga kancelaria e heroit, që daton në vitin 1458
Vatikani zbulon vulën mbretërore
të Skëndërbeut
Mandati është i shkruar në pergamen, ku janë varur
dy vula origjinale shtetërore. Njëra është vula shtetërore
e Skëndërbeut dhe tjera e noterit Johannes Borcius de Grillis
Violeta Murati
Vatikani zbulon një dëshmi sekrete të historisë shqiptare.
Për herë të parë del në dritë dokumenti
ku është shpallur Skëndërbeu mbret. Një akt diplomatik,
mandat, në të cilin emërohet Martin Muzaka ambasador i
Skëndërbeut. Është një letër origjinale
në pergamen me një vulë shtetërore të varur,
që ruhet në Arkivin Sekret të Vatikanit në fondin;
Miscellanease, volumi XXXIX, dokumenti 2398, nga viti 1458. Pikërisht
në këtë mandat Skëndërbeu quhet "mbret".
Ka qenë dr. Musa Ahmeti një hulumtues i ka kohshëm i arkivave
të Vatikanit që ka publikuar disa ditë më parë,
në internet, mandatin e mbretërisë shqiptare.
Si u gjet vula e mbretit
Hulumtimet nëpër arkiva e biblioteka të ndryshme, kanë
mundësuar zbulime të reja të këtyre akteve, për
të cilat më parë është menduar se janë zhdukur
apo nuk kanë ekzistuar fare. Duke u nisur nga këto hulumtime,
të kohëve të fundit (viti 2000)], studiuesi nga Zagrebi,
Ahmeti, në Arkivin Sekret të Vatikanit në Vatikan, në
fondin: Miscellaneae, nga viti 1458, zbulon një mandat (akt diplomatik)
origjinal të Skenderbeut, me të cilin emërohet Martin Muzaka
si përfaqësues i tij "legjitim dhe legal".
"Dokumenti është i shkruar në pergamen. Është
ruajtur mjaft mire", pohon Ahmeti. Dokumenti ka dimensione: 68 x
92.5 cm. Në të janë varura edhe dy vula origjinale. E para
vula shtetërore e Skenderbeut dhe e dyta ajo e notarit Johannes Borcius
de Grillis. "Ne na është bërë e njohur edhe një
kopje e këtij mandati që ruhet po ashtu në Arkivin Sekret
të Vatikanit, në Vatikan në Fondin: Diversa Cameralia,
vëll. 30, f. 134r-v. Kjo kopje është e saktë dhe tepër
besnike, pa asnjë lëshim nga ana e përshkruesit",
pohon studiuesi Ahmeti.
Kur u bë Skëndërbeu mbret?
Ishte zgjedhur Rodoni, në jug të Shqipërisë, për
të nënshkruar mandatin e mbretit. Siç shënohet nga
origjinali, mandati është lëshuar më 28 tetor të
vitit 1458. I drejtohet papës Piu i II-të, i cili kishte më
pak se dy muaj që kishte filluar pontifikatin e tij (Piu i II-të
fillon pontifikatin më 3 shtator të vitit 1458 dhe vdes më
15 gusht 1464). "Papa Piu njihej si luftëtar i rreptë për
mbrojtejn e fesë së krishterë edhe sa ishte cardinal",
shkruan studiuesi Ahmeti. Një moment tjetër i rëndësishëm
që tërheq vëmendjen te ky mandat është edhe pohimi
i notarit publik Johannes Borcius de Grillis se ai "me urdhër
dhe autorizim të mbretit..." dmth. Skendërbeun e quan Mbret.
"Ky moment është tepër domethënës ngase
edhe në vulën shtetërore të varur që e shoqëron
këtë dokument e gjejmë të shkruar tekstin: Sigil (um)o
Regni(ae) o Macedonia(e)o et oAlbania(e) që në gjuhën shqipe
do të ishte: Vula e Mbretërisë së Shqipërisë
dhe Maqedonisë".
Skëndërbeu trashëgon zyrën nga i ati, Gjoni
Nga dokumentat mendohet që zyra kancelarike që ishte pranë
Skenderbeut të ishte vazhdimësi e të njëjtës
zyrë, e cila funksiononte te i ati Gjon Kastrioti. Sipas Ahmetit,
flitet që kjo zyrë daton në shek XIV dhe fillimi i shek.
XV. "Natyrisht që kancelaria e Skenderbeut ishte shumë
më moderne dhe ju ishte përshtatur rrethanave dhe kohës
kur vepronte. Sipas hulumtimeve të bëra, kemi në dorë
një të dhënë tepër interesante, se nga zyra e
Skenderbeut, ka ndodhur që mbrenda një dite të nxirren
13 akte të ndryshme diplomatike, të shkruara në 5 gjuhë.
Kjo e dhënë tregon se cili ishte komunikimi i Heroit tonë
kombëtar me shtetet tjera mjesjetare dhe me fqinjët, si dhe
roli shumë i rëndësishëm që luante kjo diplomaci
ruajtjen e pavarësisë shtetërore dhe teritoriale",
shpjegon studiusi Ahmeti.
Historia e kancelarive shqiptare
Gjatë mesjetës, sundimtarët dhe princërit shqiptarë
kishin zyrat e tyre të kancelarive në nivele të ndryshme
si noterë, sekretarë apo përkthyes. Këto zyra ishin
mjaft të zhvilluara dhe mund të renditen në radhën
e kancelarive të ngjashme më të njohura, në Evropë,
gjë që tregonte për nivelin e lartë të zhvillimit
dhe kujdesit që tregonin sunduesit shqiptarë në komunikim
me sundimtarët tjerë. Nga këto zyra dolën akte, diploma,
mandate dhe dokumente nga më të ndryshmet, në disa gjuhë
që në atë kohë ishin në përdorim zyrtar.
Porse deri më sot ka pak njohur të mbledhura dhe që ekzistojnë
për këto dokumenta orgjinale. Pjesa dërmuese e tyre siç
duket janë zhdukur përgjithmonë; pjesa tjetër pret
hulumtuesit që ato t'i nxjerrin në dritë dhe t'i botojnë,
Ndërsa vetëm në këto vite po hyhet në këtë
mister dëshmish historike ku disa fakte të zbuluara rishtazi.
Sipas studiuesit Ahmeti, karakteristikë e përgjithshme e këtyre
akteve të botuara është se ato nuk ndryshojnë nga
ato të sundimtarëve të tjerë, fqinjë apo evropianë.
Zakonisht në këto kancelari janë përdorur gjuhët
kulturore të kohës si: latine, greke, sllave, italijane osmane
dhe ndonjë tjetër. Ndërsa ende nuk ka asnjë document
që është shkruar në gjuhën shqipe nga aktet noteriale.
Hidhet poshtë datimi i studiuesve shqiptarë
Përmbyset një nga datimet e nxjerra nga studiuesit shqiptarë.
Më zbulimin e mandatit të Skëndërbeut nga Arkivat
sekrete të Vatikanit, hidhet poshtë data e shkruar deri më
tani për këtë document. Viti 1963 e vënë nga
studiuesit shqiptarë nuk vlen më. Kjo datë thuhet se është
vendosur pa pasur në dorë dokumentin, as origjinalin dhe kopjen.
Ndaj argumentohet gabim ky datim. Me daljen e mandatin të Skëndërbeut
nga nga Vatikani kjo datë kalon rreth pesë vite më përpara,
pra në vitin 1458, pra koha kur Gjergj Kastrioti shpallet mbret.
Siç vërehet nga origjinali, mandati është lëshuar
në Rodon të Shqipërisë me 28 tetor të vitit 1458.
I drejtohet papës Piu i II-të, i cili kishte më pak se
dy muaj që kishte filluar pontifikatin e tij (Piu i II-të fillon
pontifikatin më 3 shtator të vitit 1458 dhe vdes më 15
gusht 1464) dhe njihej si luftëar i rreptë për mbrojtejn
e fesë së krishterë edhe sa ishte kardinal.
Përkthimi në gjuhën shqipe i mandatit
nga viti 1458
Mandati i Skëndërbeut për Papën
Duke qenë se kohë më parë jemi njoftuar nga raporti
i Martin Muzakës, këshilltarit dhe oratorit (zëdhënsit)
tonë, të cilin, kohë më parë e kemi dërgue
te shenjtëria dhe fortlumturija e Tij Hyjnore, papë Piu i II-të;
që shenjtëria e Tij, papa ynë, duke u kujdesur për
pozitën e fesë së krishterë, e cila është
sulmuar nga fatkeqësia e njerzimit, tirani turk, Mehmeti (i II-të,
m.a.) dhe bashkëluftarët e tij, armiq të emrit, i krishterë;
duke dëshiruar që të ndihmoj me shërbimin e tij dhe
t'iu vijë në ndihmë forcave të tija; ka paralajmëruar,
ftuar dhe shtytur një numër të madhë të mbretërve
të krishterë, që të ofrojnë shërbimet e
tyre, për një vepër kaq të shenjtë dhe të
dobishme; dhe se duhet bërë këtë nga obligimi dhe
pranimi i dobive që kanë ndaj fesë së krishterë;
ka ftuar shumë mbretër të krishterë që të
bashkohen personalisht ose duke dërguar përfaqësues të
tyre me autorizime të plotëfuqishme dhe zyrtare.
Ne, Gjergj Kastrioti Skenderbeu, zot i Shqipërisë, si të
krishterë të mirë, dëshirojmë të renditemi
në mesin e atyre besimtarëve të krishterë, të
përmendur, duke u treguar besnikë dhe shërbëtorë
të denjë; emrojmë të lartëpërmendurin, Martin
Muzakën, te i cili kemi besim të pakufishëm dhe kofidencë,
për legalitetin e tij ndaj nesh, eksperiencën, ndershmërinë,
zotësinë dhe përgaditjen e lartë intelektuale; pikërisht
të njëjtin, Martin Muzakën, e vëmë, përcaktojmë
dhe autorizojmë që sipas përmbajtjes së këtij
mandati të jetë oratori (zëdhënësi) dhe përfaqësuesi
ynë legjitim dhe legal; që në emër Tonin dhe për
Ne të paraqitet pranë të lartëcekurit, shenjtërisë
së Tij, papës tonë dhe para shumë të nderuarit
Kolegj të Kardinalëve, në Kongregacionin e përmendur;
dhe me mbretërit tjerë apo me oratorët (zëdhënësit)
e tyre, aty, për të njëjtën problematikë (temë)
ose për ndihmë fesë sonë të shenjtë, e cila
në të shumtën varet nga ata; për nder dhe emër
të Zotit, të debatojë, të bisedojë, të japë
mendim, të shqyrtojë dhe të nxierr përfundime, që
do të ishin në favor të një ndërmarrje të
tillë ose të bënte çdo gjë që është
e mundur, duke pohuar, sajuar, bashkuar, mbledhur ose konkluduar, për
një veprim të tillë; në emër Tonin dhe për
Ne, të marr obligime duke treguar atë që është
për tu lavdëruar, lejuar dhe zbatuar; çka do të
pranonin të gjithë të pranishmit, por edhe individualisht;
dhe përsa ka të bëj me ne; ose sa do të kishte të
bënte me ne, si dhe për personalitetin Tonë; me të
mirat tona; tokën tonë; qytetet tona të fortifikuara; vendbanimet
tona; kështjellat tona dhe në popullin tonë; besnikët
tonë të armatosur, në njerzit tonë, pjesërisht
apo në tërsi; për të mbrojtur fenë e krishterë
dhe në dëm të armiqëve tonë të përmendur;
siq do të vërehet edhe nga mandati ynë i hapur, të
cilin e dërgojmë; dhe si mund të konkludohet, që ligjërisht
obligohemi, që me vulën tonë, dhe me vulën e tij,
me të cilën siguron për çdo premtim dhe obligim
të bërë; duke u përgjigjur me çfardo shume
të hollash, si dhe me të gjitha të mirat tjera, të
çfardo natyre qofshin ato, nga të gjithë personat, kolegjet
apo bashkësitë, duke mbështetur të përmendurin,
shenjtërinë e Tij, zotin tonë, papën dhe Selinë
e Shenjtë, shumë të nderuarin Kolegj të Kardinalëve
nga Kongregacioni i përmendur, si dhe mbretërit, sundimtarët,
dhe gjithë të tjerët, që me forcën e një
marrëveshje, për të cilën edhe ne jemi shumë
të interesuar, siç jemi deklaruar edhe më lartë;
dhe të gjitha këto i bëjmë personalisht; pranojmë
paqen, veprojmë dhe marrim nga të gjithë, pa dredhi, duke
hequr çdo lloj dyshimi për mashtrim; ndërsa juve, të
lartëpërmendurit, të gjithëve dhe secilin, ju vëjmë
dhe emrojmë, duke dhënë fjalën e sundimtarit (mbretit);
duke shprehur devotshmërinë, nderin dhe besnikërinë
tonë; e konsiderojmë si të përhershëme dhe premtojmë:
se të gjitha oblgimet tona do ti përmbushim. Duke ju siguruar
ju se, veprimet e përmendura; obligimet; pa dredhi, të gjitha
deri në një, për të cilat kemi dhënë fjalën,
përmes oratorit (zëdhënësit) ose ambasadorit tonë
Martin Muzakës, si të pohuara, shqyrtuara, paralajmëruara,
debatuara dhe përfunduara, i pranojmë dhe obligohemi për
to.
Dëshminë e të gjithë këtyre, e forcojmë,
duke urdhëruar vulosjen me vulën tonë të zakonshme,
të varur.
Lëshuar në Rodon, në vendin e Shën Mërisë,
në prezencën e dëshmitarëve të ftuar dhe të
lutur (nderuar); në prezencën e shumë të nderuarit
në Krisht, atit dhe zotit Pal, me mëshirën hynjore, kryeipeshkv
i Durrësit dhe i krahinës së Ilirikut; dhe të nderuarit
atë, Pjetër Dukës, abat prothosengulator (i betuar) në
Aleksandrin nga Moledina dhe shumë të nderuarit vëlla Bardh,
prior i Kuvendit të Shkodrës nga Urdhëri i predikuesve
(domenikanëve) dhe nuncit apostolik në Shqipëri, shumë
të nderuarit zotit Raione Celnicho.
Në vitin e Krishtit, 1458, indikti i I-të, ditën e 28
të tetorit.
Noteri Grillis firmos botërisht mbretërinë shqiptare
Unë, Johannes Borcius de Grillis, prift i ipeshkvisë së
Durrësit, notar publik me urdhër dhe autorizim të mbretit,
firmos të gjitha këto dhe secilën; isha prezent, për
këtë dhe i lutur; botërisht pohoj dhe firmos mandatin;
por meqë isha i zënë me punë, kam urdhëruar që
të tjerët ta shkruajnë; e unë e kam firmosur me shenjën
time të zakonshme, të notarit publik dhe me emrin tim, së
bashku me vulën varëse të të lartëpërmendurit
dhe shumë të ndriturit zot Skenderbe, e kam forcuar besimin,
me dëshminë e gjithë kësaj dhe secilës, që
është përmendur më lartë.
(marre nga Ballkan)
|
|
|
