|
|
Ka nisur dje konferenca shkencore
ndërkombëtare "Shqipja standarde dhe shoqëria shqiptare
sot"
Gjuha shqipe
ja pse po shkatërrohet
Gjuhëtarët sulmojnë
më së shumti mediat dhe politikanët. Ata po e shkatërrojnë
gjuhën.
Zefina Hasani
Edhe
një herë më shumë, gjuhëtarët janë
mbledhur të gjithë tok, në një sallë të
madhe në Pallatin e Kogreseve për të zbrasur shqetësimet
e shtuara në vite, mbi gjuhën shqipe. Ajo po shkatërrohet
me ndryshimet që po pëson çdo herë e më shumë
shoqëria shqiptare. Ajo po rrëshqet nga shtrati i saj bazë
të
cilin ia ndërtuan 30 vite më parë, në Kongresin e
Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe (më 1972).
Është kjo një rrëshqitje që të gjithë
po e ndiejnë t'u kalojë para syve, nëpër duar e nëpër
këmbë. Pa mundur askush ta ndalojë
këtë
rrëshqitje të gjuhës shqipe, nga shtrati standard i saj.
Ndaj Akademia e Shkencave të Shqipërisë, Akademia e Shkencave
dhe Arteve të Kosovës dhe Universiteti i Tiranës, organizuan,
30 vjet pas mbajtjes së Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës
Shqipe, një konferencë ndërkombëtare "Shqipja
standarde dhe shoqëria shqiptare sot"
për të
vënë, kështu, një gur (pengese) më shumë,
në udhën nga ku po rrëshqet gjuha shqipe.
Dje në ditën e parë të kësaj konference, ishin
të pranishëm emra të njohur në fushën e gjuhësisë
Shaban
Demiraj, Idriz Ajeti, Xhevat Lloshi, Jani Thomai, Fadil Raka, Rahmi Memushaj,
Gjovalin Shkurtaj, Seit Mansaku, Shezai Rrokaj, Kolec Topalli
etj.
Mes tyre ishte dhe ministrja e Kulturës Rinisë dhe Sporteve,
Arta Dade dhe ish- presidenti i Shqipërisë, Rexhep Meidani.
E mes studiuesve të gjuhës ishin dhe plot shkrimtarë, botues
e pedagogë të fakultetit të gjuhë-letërsisë.
Kishte dhe plot studiues të huaj si Matteo Mandala (Itali), Viktor
Friedman (Amerikë), Irina I. Voronina (Rusi)
* * *
Ndeshja e shqipes me gjuhët e huaja është rreziku më
i madh. Me këtë deklaratë nisi kjo konferencë ndërkombëtare.
Mediat, ato të shkruarat dhe ato elektroniket, po përcjellin
deformimet që i bëhen gjuhës shqipe përmes përdorimit
të fjalëve të huaja (në vend të fjalëve
që vetë shqipja i ka). Veç mediave, si të rrezikshëm
janë shpallur (sërish) edhe politikanët. Edhe ata përcjellin
deformime të gjuhës shqipe me fjalët e huaja që përdorin
në fjalimet dhe opinionet e tyre. Të rinjtë, gjithashtu,
janë shpallur të rrezikshëm, ndërsa synojnë të
duken modern në përdorimin e gjuhëve të huaja që
ata dijnë
duke i ngatërruar këto gjuhë mes njëra-tjetrës.
Kështu në shqipen e tyre futet dhe anglishtja (në shumë
forma të saj), edhe italishtja, edhe frengjishtja...Kështu ka
ndodhur prej kohësh. Por ndërsa në fillime, ndërhyrja
e gjuhëve të huaja ndihej vetëm në leksikologjinë
e shqipes, tani ajo ka shkuar edhe më thellë, deri aty nuk mban
më. Gjuhët e huaja kanë depërtuar dhe në strukturën
e ndërtimit të fjalive në gjuhën shqipe. Për
këtë, gjuhëtarët kanë vënë alarmin.
Në këto shqetësime ishte përmbledhur edhe fjalimi
i Emil Lafes "Shqipja standarde në vështrimin funksional
dhe strukturor".
Pas tij Idriz Ajeti (nga Prishtina) rrëfeu shqipen standarde në
shoqërinë e sotme kosovare. Ka renditur përpjekjet e popullit
kosovar, për kultivimin e gjuhës duke treguar kështu edhe
një herë historinë, nisur që nga 1912. Pas kësaj
hisotrie, Agim Vinca, ka mbajtur kumtesën e studiuesit Rexhep Qose
në pamundësi të pranisë së tij në këtë
konferencë. "Kongresi i drejtshkrimit- 30 vjet pas" ishte
tema mbi të cilën Qosja pregatitit fjalën e tij për
këtë konferencë ku ka theksuar se "Megjithëse
kontestimi i gjuhës standarte mund të zgjerohet në gjuhët
që vijnë, mendja historike thotë se gjuha standarte e krijuar
në konventën e Kongresit të drejtshrkimit në vitin
1972, është gjuha e sotme dhe ardhëshme e qytetërimit
kulturor të shqiptarëve". Veç kësaj Qosja ka
theksuar se kërcënimi që po i bëhet gjuhës shqipe
nga fjalët e huaja, nuk do të duhej të nënçmohet.
Qosja ka vënë në dijeni se sa më shumë ikin kohët
aq më shumë po bie vetëdija për rolin e faktorëve
jashtëgjuhësorë, prej të cilëve varet ardhmëria
e gjuhës standarte. Studiuesi nga Prishtina ka kritikuar në
një farë mënyre mungesën e bashlpunmit mes studiesve
të gjuhës (këndej dhe andej kufijve)- "E kur ata që
e flasin dhe e shkruajnë të njëjtën gjuhë standarte
nuk i përzihen njëri-tjetrit në punët gjuhësore
dhe në punë të tjera mund të supozohet se ç'ka
e pret gjuhën standarte dhe se ç'ka i pret ato punët
e tjera."-ka lexuar Agim Vinca, mesazhin që Qosja ka dërguar
në këtë konferencë. Kur kjo kumtesë e Qoses është
shpalosur e tëra në atë sallë, rradhën e fjalimit
e ka marrë Shaban Demiraj, i cili ka folur mbi "Rreth disa çështjeve
thelbësore të shqipes standarde".
* * *
E ndërsa të gjithë kanë sulmuar depërtimin e
pafre të gjuhëve të huaja, Xhevat Lloshi ka deklaruar se
nuk është dakord në mohimin e plotë të huazimeve,
i bindur se një pjesë e fjalëvë të huaja që
kanë hyrë në përdorim e kanë pasuruar gjuhën
shqipe-"Detyra që na mbetet ne si gjuhëtarë, për
të mos e lënë gjuhën të shkatërrohet, është
që të ndërgjegjësojmë përdorimin e kësaj
shqipeje standarde duke e ngritur atë në shkallën që
i përket. Këtë shqipe standarde ta bëjmë të
përdorshme për shoqërinë në zhvillim". Veç
të tjerash, Lloshi ka hedhur idenë e vendosjes së mësimit
të gjuhës shqipe edhe në shkollat e mesme. Kjo do të
ndihmonte shumë në ndërgjegjësimin e të rinjve
në përdorimin e gjuhës standarde të shqipes. Pas Xhevat
Lloshit, Seit Mansaku ka folur mbi zhvillimet e strukturës sintaksore
të shqipes dhe normat e saj. Diskutimet janë mbyllur rreth orës
13, për të vijuar sërish sot në orën 8 e 30 minuta,
në të njëjtën sallë të Pallatit të
Kongreseve dhe me të njëjtët personalitete të mbledhur
për të analizuar gjendjen e gjuhës shqipe në shoqërinë
e sotme shqiptare
30 vjet pas Kongresit të Drejtshkrimit të
gjuhës shqipe.
Shpjegon prof. Shkurtaj
Situata fatlume e kësaj konference
Para 10 vjetëve, me rasin e 20- vjetorit të Kongresit të
Drejtshkrimit të gjuhës shqipe, u organizua një tjetër
konferencë e tillë, të cilën e quajtën "Gjuha
letrare shqipe dhe epoka jonë". Edhe atëherë u bë
një bilanc i gjuhës së njësuar shqipe. E njëjta
gjë bëhet edhe tani, në këtë konferencë
të dytë. "Veçse këtë herë kjo konferencë
po zhvillohet në një situatë fatlume për gjuhën
shqipe-shpjegon prof. Gjovalin Shkurtaj. Pas luftës së Kosovës
shqiptarët mund të lëvizin këndej dhe andej trevave
shqiptare për të parë shqipen standarde e cila i ndihmon
të ndihen më të bashkuar me njëri-tjetrin". Profesor
Gjovalini sqaron se qëllimi i kësaj konference është
i qartë dhe i përhershëm
që të shihen e
të diskutohen bashkarisht rreziqet që i kanosen gjuhës
shqipe-"Është një paradoks i madh që na çorodit
të gjithëvë. Nga njëra anë, të gjithë
synojmë të hyjmë në Evropë e nga ana tjetër,
themi se gjuhët e huaja përbëjnë rrezikun më
të madh. Përballë këtij paradoksi ne gjuhëtarëve
na mbetet detyrë kryesore që të marrim në duar gjuhën
stantarde e të mos e lëmë të tjetërsohet sipas
qejfit të secilit prej përdoruesve të saj." Shkurtaj
i hedh sytë tek gegërishtja e shkruar në variantin geg
dhe folklori i pasur i kësaj gegërishteje-"Këtu duhet
të gërmojmë, aty ku dhe leksiku është shumë
i pasur".
Diskutime mbi këtë mund të gjeni tek Forumi
ynë
Marrë nga Gazeta shekulli
|
|
|